Ochrona dziedzictwa architektury i urbanistyki. Doktryny, teoria, praktyka
Opis
Zakres i zasięg merytoryczny książki wprowadzają czytelnika w całą istotną czasoprzestrzeń kultury ludzkiej. Autor jest międzynarodowego formatu naukowcem--badaczem, projektantem realizującym unikalne obiekty, nauczycielem akademickim [. ] organizatorem nauki, dydaktyki i obywatelskiej popularyzacji kultury. Wszystkie te walory [ ] oraz pasja do wiedzy i prawdy, przenikają recenzowaną książkę. Stanowi ona na dzień dzisiejszy niejako summę najlepszych doświadczeń oraz przesłań i dążeń autora....
Prof. dr hab. inż. arch. Wojciech Kosiński Akademia Krakowska im. A. Frycza Modrzewskiego
Wokół ochrony dziedzictwa tworzone są współczesne rytuały związane z oglądaniem i zwiedzaniem. Autor słusznie konstatuje, że rekonstrukcje tworzą nieśmiertelność. Świat bez zabytków nie istnieje, zabytki powstają do nowego życia, zabytki przenoszą do świata, który się zmienia. W pracy widać perspektywę historyczną i porządek rzeczy. Autor narysował pełny obraz ochrony i poszukiwania adaptacji dziedzictwa. Na uznanych realizacjach architektoniczno-konserwatorskich [...] prowadzi przemyślaną dyskusję o przyszłości komponowania dziedzictwa w zmieniających się czasoprzestrzeniach ...”
Prof. dr hab. inż. Marek Gosztyła Politechnika Rzeszowska im. S. Łukasiewicza
SPIS TREŚCI:
OD AUTORA 7
WSTĘP 11
ROZDZIAŁ I ROZWÓJ ODKRYĆ I BADAŃ NAUKOWYCH W XVIII I XIX WIEKU 16
Odkrycie Herkulanum i Pompejów, pierwsze prace inwentaryzacyjne i badawcze • Akademia Herkulańska oraz prace naukowo-historyczne (Joahim Winckelmann) • Działalność poszukiwawcza oraz inwentaryzacyjno-badawcza architektów (Piranesi, Adam) • Dalsze odkrycia kultur i cywilizacji starożytnych i antycznych (Egipt, Bliski Wschód, Grecja, Włochy)
ROZDZIAŁ II POCZĄTKI OCHRONY ZABYTKÓW W EUROPIE, VIOLLET-LE-DUC I JEGO DOKTRYNA RESTAURACJI ZABYTKÓW 25
Komisja Pomników Historycznych • Viollet-le-Duc i jego idea restauracji „purystycznych" • Pojęcie „monumentu" w terminologii zachodniej, a znaczenie pojęcia „zabytek" w języku polskim • Teoria Johna Ruskina i jej implikacje dla rozwoju nowoczesnych poglądów w ochronie zabytków • Koncepcja „stratygraficznej" interpretacji zabytku (Camil Boito) • Niemiecka szkoła restauracji zabytków, romantyczne restauracje Schmidta, a „archeologiczne" metody Steinbrechta
ROZDZIAŁ III OCHRONA TRADYCJI I PAMIĄTEK NARODOWYCH W WARUNKACH ROZBIORÓW NA ZIEMIACH POLSKICH 38
Zabytek jako nośnik pamięci o przeszłości i tożsamości narodowej • Początki modernizacji obiektów publicznych i centrów historycznych (tzw. akcje upiękniania miasta) • Artur Potocki i jego koncepcja instytucjonalnej ochrony pomników przeszłości • Działalność Feliksa Radwańskiego, braci Sierakow-skich i innych na polu ochrony zabytków w Krakowie • Pierwsze restauracje zabytków narodowych: Wawel w wizji Lanciego, działalność Idźkowskiego (Warszawa), Kremera i Popiela (Kraków)
ROZDZIAŁ IV POCZĄTKI NOWOCZESNEJ TEORII OCHRONY ZABYTKÓW ARCHITEKTURY 55
Alois Riegl i jego teoria wartości • Maxymilian Dvorak • Kształtowanie się nowoczesnych poglądów na ochronę zabytków: Camilo Boito i jego koncepcja „startygraficznej" struktury zabytku architektonicznego • Pierwsze „naukowe" restauracje Prylińskiego w Krakowie: Sukiennice dla Muzeum Narodowego i pierwszy projekt odbudowy Wawelu • Drugi projekt restauracji Wawelu i doktrynalna polemika Tomkowicza z Dworakiem.
ROZDZIAŁ V MODERNIZM A OCHRONA ZABYTKÓW 75
Konflikt awangardy artystycznej ze środowiskiem konserwatorskim • Antonio Saint Elia i Manifest Futurystów • Konserwatorska Karta Ateńska a Kongres CIAM • Ochrona zabytków w Polsce międzywojennej • Zabytki polskie w czasach okupacji hitlerowskiej
ROZDZIAŁ VI OCHRONA ZABYTKÓW ARCHITEKTURY I URBANISTYKI W POLSCE PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ 89
Zachwatowicz i Karczewski — dwa różne programy odbudowy substancji zabytkowej w Polsce po II wojnie światowej • Odbudowa Warszawy i innych zniszczonych miast historycznych w Polsce • Rewaloryzacja zespołów zabytko-wych Krakowa i Zamościa • Industrializacja i urbanizacja a ochrona zabytków
ROZDZIAŁ VII „SZKOŁY" NARODOWE I REGIONALNE, POWOJENNE PROBLEMY ODBUDOWY ZESPOŁÓW ZABYTKOWYCH W EUROPIE 105
Zasady odbudowy i przekształceń ośrodków historycznych w Europie Zachodniej i Południowej po 1945 roku • Szkoła włoska — „tradycjonalny racjonalizm" • Angielskie doświadczenia w powojennej odbudowie miast historycznych • Francuska idea „kontrastu kontrolowanego" • Echa doktryny Dworaka w od-budowie miast węgierskich i czeskich • Giovannoni, Barbacci, Pane — konflikt nowego ze starym, czy integracja? • Prawo dobrej kontynuacji Żórawskiego
ROZDZIAŁ VIII KU WSPÓŁCZESNEJ DOKTRYNIE KONSERWATORSKIEJ: ADAPTACJA I INTERWENCJA A OCHRONA OBIEKTU ZABYTKOWEGO 125
Karta Wenecka • Walter Frodl i wartość użytkowa zabytku • Pierro Gazzola —„przeszłość dla przyszłości • Rekomendacja Warszawska i działalność organizacji międzynarodowych (UNESCO, ICOMOS, ICCROM • Adaptacja zabytku we współczesnym świecie • Zrównoważona interwencja • Ochrona zabytków —ochroną środowiska naturalnego i kulturowego (ekosystemu)
ROZDZIAŁ IX NOWE WYZWANIA — PRZESZŁOŚĆ W PRZYSZŁOŚCI 138
Rezerwat architektoniczny jako tradycyjna metoda ochrony reliktów architektury i urbanistyki i jej współczesne rozwinięcia • Rezerwaty reliktów średniowiecznej architektury w Polsce • Wyzwania XX wieku: translokacje świątyń Abu Simbel i innych zabytków architektury starożytnego Egiptu jako rezultat przebudowy infrastruktury gospodarczej • Rewaloryzacja Luwru — zabytek architektury jako nowoczesny kompleks muzealny • Ratowanie krzywej wieży w Pizie, wenecki projekt MOSE • Rewaloryzacja historycznego centrum Saragossy: paradygmat powszechnego dostępu do dziedzictwa
ROZDZIAŁ X MUSEION, MUZEUM, EKOMUZEUM, MUZEALIZACJA 177
Museion — antyczne centrum kultury i nauki • XIX-wieczne muzeum jako elitarna forma ochrony i kontemplacji • Ekomuzeum: nowatorski projekt prezentacji dziedzictwa • Archeologia eksperymentalna • Muzealizacja współ-czesnej przestrzeni kulturowej • Architektoniczna muzealizacja stanowiska archeologicznego, rezerwat nowego typu: park archeologiczny i partycypacja społeczna w zarządzaniu dziedzictwem
ROZDZIAŁ XI OD REKONSTRUKCJI ARCHITEKTURY DO RESTYTUCJI PRZESTRZENI HISTORYCZNEJ MIASTA 192
Rewizja rozumienia substancji autentycznej — Deklaracja z Nara • Jak wyjąt-ki potwierdzają regułę: dzwonnica św. Marka w Wenecji, Zamek Królewski w Warszawie, Frauenkirche w Dreźnie • Termy „rzymskie" w Carnuntum, Podziemny Rynek w Krakowie i wirtualne muzeum w Herkulanum • Frankfurt nad Menem: powrót do przeszłości
ROZDZIAŁ XII DZIEDZICTWO A ROZWÓJ SPOŁECZEŃSTWA I HOLISTYCZNA KONCEPCJA OCHRONY DZIEDZICTWA 213
Nowy paradygmat ochrony dziedzictwa kulturowego • Karta Krakowska 2000: dziedzictwo jako czynnik rozwoju • Ochrona poprzez „kreację ortodoksyjną", odczytywanie języka przeszłości, zarządzanie transformacją • Zmiana statusu ontologicznego: od zabytku jako rzeczy do dziedzictwa jako bytu
POSŁOWIE 231 ANEKS 237 LITERATURA 259 SPIS ILUSTRACJI / LIST OF ILLUSTRATIONS 269 STRESZCZENIE 294 ABSTRACT 307
Dane techniczne
Autor | Andrzej Kadłuczka |
Wydanie | 2018 |
Liczba stron | 318 |
Ilustracje | 467 |
Okładka | miękka ze skrzydełkami |
Format | B5 |