Studia nad architekturą i urbanistyką Polski międzywojennej

Czterotomowe wydawnictwo poświęcone architekturze i urbanistyce Drugiej Rzeczpospolitej. Jest ono owocem pracy dwanaściorga badaczy skupionych na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej. Podjęli się oni opracowania, a także nowego spojrzenia na wybrane, ważne zagadnienia, które zostały usystematyzowane w określone grupy tematyczne zawarte w poszczególnych tomach.

W 1 tomie przedstawione są trzy aspekty udziału architektury w odbudowie i stabilizacji państwa, a także formowaniu się jego społeczeństwa w nowych ramach przestrzennych, ustrojowych i gospodarczych. W pierwszym rozdziale zarysowana została problematyka obecności architektury w życiu codziennym Polski międzywojennej. Drugi rozdział ukazuje znaczenie, jakie dla kształtowania państwa oraz świadomości i tożsamości społeczeństwa miało dziedzictwo architektury.

W 2 tomie studiów o polskiej architekturze międzywojennej autorzy przedstawili wyniki badań nad formalnymi aspektami twórczości architektonicznej tego okresu. W pierwszym rozdziale tomu zarysowana została panorama modernizmu w różnych krajach i okresach. Objęła ona zarówno najbardziej charakterystyczną, najczystszą formę modernizmu — której zasięg był stosunkowo ograniczony — jak również liczne odmiany regionalne i lokalne. Na tym tle przedstawione zostały przykłady modernizmu polskiego, co pozwala z pełniejszej perspektywy spojrzeć na jego charakterystyczne cechy oraz docenić osiągnięcia i dorobek rodzimych twórców, a także zwrócić uwagę na rozmaity stan zachowania wartościowych obiektów. Drugi rozdział dotyczy ważnej sfery twórczości okresu międzywojennego w Polsce — nowoczesnej zabudowy mieszkaniowej, formowanej w tradycyjny, kwartałowy sposób. W trzecim rozdziale przedstawione zostało spojrzenie na polską architekturę okresu międzywojennego jako kierunku nieuchronnie uwikłanego w relacje pomiędzy nowoczesnością a tradycją, a także między uwarunkowaniami lokalnymi a inspiracjami płynącymi z zewnątrz. Skomplikowany system tych relacji zaowocował wszakże różnorodnymi, a w wielu przypadkach niezwykle oryginalnymi rozwiązaniami funkcjonalno-przestrzennymi, stwarzającymi nadto szerokie możliwości ich wielowarstwowej interpretacji. 

W 3 tomie studiów o międzywojennej architekturze i urbanistyce w Polsce kanwą do rozważań stały się wybrane dziedziny, których wspólną cechą było świadome ukierunkowanie na rozmaite potrzeby człowieka: architektura krajobrazu, architektura wystaw, osiedle mieszkaniowe. W pierwszym rozdziale tomu omówiona została wszechstronna działalność architekta Franciszka Krzywdy-Polkowskiego — niezmiernie zasłużonego dla percepcji i rozwoju architektury krajobrazu w Polsce. Przedmiotem rozważań drugiego rozdziału jest architektura polskich wystaw, znakomity przykład architektury „potrzebującej" ludzi i zarazem im służącej — w sposób skoncentrowany w ograniczonym miejscu i czasie. Punktem wyjścia do trzeciego rozdziału były splecione u schyłku lat trzydziestych losy budynku charakterystycznego dla polskiego międzywojnia (kamienica w Olszy pod Krakowem) i pilota Mieczysława Medweckiego - postaci, której historia Drugiej Rzeczpospolitej wyznaczyła tragiczny i zarazem wzniosły los.

4 tom poświęcony jest problematyce urbanistycznej, ukazywanej poprzez charakterystykę wybranych, znaczących przykładów, analizowanych od strony tekstowej i graficznej. W pierwszym rozdziale tomu został przedstawiony urbanistyczny aspekt jednego z największych przedsięwzięć Drugiej Rzeczpospolitej —Centralnego Okręgu Przemysłowego, w ramach którego powstały plany budowy bądź rozbudowy miast. W drugim rozdziale omówione zostały założenia urbanistyczne innego okręgu przemysłowego, mniejszego i mniej znanego od okręgu centralnego — Zagłębia Krakowskiego, na przykładach dużych osiedli pracowniczych w Chrzanowie. W trzecim rozdziale podjęty został temat głównych ulic wielkich miast polskich: zestawiono i omówiono pięć wybitnych przykładów arterii, które nabierały reprezentacyjnego charakteru. 

SPIS TREŚCI:

TOM 1
Wstęp   5
MACIEJ MOTAK Architektura Drugiej Rzeczpospolitej w świetle materiałów popularnych z okresu międzywojennego  9
ANDRZEJ GACZOŁ Z dziejów ochrony i konserwacji zabytków w Polsce w okresie międzywojennym  55
MACIEJ KAPOŁKA Konkursy architektoniczne i urbanistyczne okresu dwudziestolecia międzywojennego w Krakowie jako narzędzie odbudowy tożsamości narodowej na tle sytuacji ogólnopolskej  101

TOM 2
Wstęp   5
MARIA JOLANTA ŻYCHOWSKA Antologia modernizmu  9
BEATA MAKOWSKA Kamienice z okresu międzywojennego i ich detale elewacji na przykładzie wybranych polskich miast  49
PIOTR WINSKOWSKI Między skrajnościami. O relacjach motywów tradycyjnych i nowoczesnych w architekturze Drugiej Rzeczpospolitej   91

TOM 3
Wstęp   5
AGATA ZACHARIASZ Architekt Franciszek Krzywda-Polkowski a początki architektury krajobrazu w Polsce na tle zmian zachodzących w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii  9
WOJCIECH JAN CHMIELEWSKI, FILIP CHMIELEWSKI Architektura polskich wystaw krajowych i międzynarodowych w okresie Drugiej Rzeczpospolitej   47
MACIEJ MOTAK, WOJCIECH POTĘPA Modernistyczna kamienica w Olszy pod Krakowem, zaprojektowana przez Franciszka Korfla, i jej zasłużony mieszkaniec — kapitan pilot Mieczysław Medwecki  85

TOM 4
Wstęp   5
TOMASZ MOSKAL Ogólny plan zabudowania Rzeszowa z 1939 roku na tle planów rozwoju miast Centralnego Okręgu Przemysłowego  9
KATARZYNA ELWART Kompozycja przestrzenna osiedli przemysłowych Chrzanowa w krajobrazie historycznego Zagłębia Krakowskiego ze szczególnym uwzględnieniem zieleni   37
MACIEJ KAPOŁKA Osie kompozycyjne w miastach polskich w okresie dwudziestolecia międzywojennego jako wyraz odbudowy państwowości polskiej   67
modernizm art deco