Czas wielkich zadań. Dokumentacja Centralnego Biura Inwentaryzacji Zabytków Sztuki w Polsce w planach i działaniach niemieckich badaczy dziedzictwa kulturowego na Wschodzie i służb ochrony zabytków w Generalnym Gubernatorstwie

Książka opowiada o wojennych losach zbiorów dokumentacji Centralnego Biura Inwentaryzacji Zabytków Sztuki w Polsce, obserwowanych z punktu widzenia dalekosiężnych projektów, wielkich nadziei i zdeterminowanych działań obu postaci tytułowych – Dagoberta Freya i Asmusa barona von Troschke.

Pierwszy z wymienionych był cenionym historykiem sztuki, profesorem Śląskiego Uniwersytetu Fryderyka Wilhelma we Wrocławiu, który specjalizował się w badaniach niemieckiego dziedzictwa kulturalnego na Wschodzie. Jesienią 1939 roku, po zwycięskiej wrześniowej kampanii Wehrmachtu, jako pełnomocnik berlińskiego Reichserziehungsministerium starał się przejąć kontrolę nad polską dokumentacją inwentaryzacyjną – której wartość znał i cenił – by na jej bazie zbudować swoiste centrum naukowo-badawcze wspierające niemieckie roszczenia kulturowe.

Drugi z nich, młody historyk sztuki z tytułem doktora, niski rangą esesman, który zrazu starał się uwolnić od krwawych obowiązków w Regimencie Kawalerii SS, a później od służby wartowniczej w KL Auschwitz, w lutym 1941 roku został przez Adolfa Watzkego, prezydenta Głównego Wydziału Wiedzy i Nauki Generalnego Gubernatorstwa, powołany na stanowisko referenta do spraw ochrony i konserwacji zabytków oraz szefa Denkmalamtu. Wraz z urzędem objął we władanie skrzynie z zasobami wspomnianej dokumentacji polskiego biura inwentaryzacji zabytków i dostrzegł w tym szansę na zbudowanie mocnej pozycji, jaką miał osiągnąć dzięki adaptacji owych gotowych materiałów na potrzeby ewentualnego podręcznika zabytków sztuki Generalnego Gubernatorstwa.

O tym, co z tych zamierzeń wyszło, i jak ich nadzieje się rozwiewały, można przeczytać w tej książce, która powstała dzięki analizie licznie zgromadzonych i wzajemnie konfrontowanych dokumentów.

Otrzymaliśmy niezwykle wnikliwe, wręcz drobiazgowe studium, które pieczołowicie zbiera i porządkuje informacje o zbiorach CBI oraz ukazuje swoistą rywalizację między niemieckimi historykami sztuki, którzy uznali je za zręczne narzędzie rozwoju i przyspieszenia swoich karier zawodowych.
Z recenzji dr. Wojciecha Konończuka

Autorem tej bardzo treściwej i perfekcyjnie udokumentowanej monografii, jest jeden z najlepszych znawców problematyki strat kultury polskiej w czasie II Wojny Światowej ... Książka świetnie przedstawia skomplikowany obraz prawie wilczych stosunków międzyludzkich w administracji GG, bezwzględną walkę o stanowiska, wpływy i korzyści. Potwierdza twierdzenia o nieprawdopodobnej gmatwaninie zachodzących na siebie kompetencji przeróżnych organów, o obrzydliwej pazerności nazistowskich dygnitarzy na zaszczyty, wpływy i dobra doczesne wszelkiej maści, pogardę w stosunku do ludności „obcoplemiennej" czyli Polaków w GG.
Z recenzji prof. dr. hab. Stanisława Waltosia