Tożsamość miejsca - kryterium w projektowaniu architektonicznym

W drugiej połowie XX wieku, po kataklizmach dwóch wojen światowych, które doprowadziły do nieodwracalnych zniszczeń w zasobach dziedzictwa ziemi, w okresie rozpowszechnianej jednocześnie cywilizacji industrialnej powodującej nadmierne eksploatowanie zasobów naturalnych i zagrażającej środowisku przyrodniczemu, szczególnej wagi nabiera propagowana od lat 70-tych idea zrównoważonego rozwoju. Jednocześnie rozpoczęte procesy integracyjne państw europejskich żywiących nadzieję na wzbogacenie wzajemne kultur krajów deklarujących akces wspólnotowy, niosą również obawę przed powszechnie głoszoną zunifikowaną monokulturą. Dla zachowania tożsamości i odrębności kultur podejmowana jest w publikacjach i pracach naukowych potrzeba zachowania „pamięci" w formie zapisów przestrzennych w krajobrazie zbudowanym.
CEL PRACY.
Praca podejmuje ważny współcześnie problem o postrzeganiu architektury jako zrozumiałego przekazu przestrzennego wywodzącego się z kultury i tradycji badanego obszaru przy jednoczesnym założeniu, że przekaz ten jest rozpoznawalny w wielokulturowym regionie. Przekaz ten winien posiadać swoisty zapis — „genetyczny kod" tożsamości miejsca.  Powinnością twórcy, architekta — projektanta jest pozyskanie umiejętności odczytania tego zapisu dla przygotowania się do aktu twórczego, kreatywnej ingerencji, która może być zaakceptowana jako „nowa", ale oczekiwana i pożądana we współczesnej formule przekazu.

Spis treści:

PRZEDMOWA 9
CEL PRACY 9
OPIS UKŁADU PRACY 10

I. WSTĘP. 13
1. TEZA PRACY 22
2. DEFINIOWANIE POJĘĆ 23

II. MIEJSCE TOŻSAMOŚCI W HISTORII KULTURY I CYWILIZACJI 29
1. EUROPA. HISTORYCZNE UWARUNKOWANIA TOŻSAMOŚCI KULTUROWEJ 31
2. KSZTAŁTOWANIE TOŻSAMOŚCI W ŚRODOWISKU KULTUROWYM 34
3. WIELOKULTUROWOŚĆ REGIONU 36
3A. REGION MORZA ŚRÓDZIEMNEGO - PÓŁNOCNA AFRYKA 36
3B. REGION BLISKIEGO WSCHODU - PÓŁWYSEP ARABSKI 37
3C. REGION WIELKIEJ RUSI 40
3D. REGION POGRANICZA JEDNOCZĄCEJ SIĘ EUROPY. LUBLIN 42
4. PODSUMOWANIE 48
ILUSTRACJE 51

III. ZNACZENIE TOŻSAMOŚCI MIEJSCA W KULTURZE POSTINDUSTRIALNEJ I ARCHITEKTURZE XX WIEKU 56
1. POSZUKIWANIE RODOWODU 60
2. KSZTAŁTOWANIE TOŻSAMOŚCI 61

IV. WYBRANE ROZWIĄZANIA W ARCHITEKTURZE I URBANISTYCE Z UWZGLĘDNIENIEM KRYTERIUM TOŻSAMOŚCI MIEJSCA.WPROWADZENIE 64 1. REALIZACJE POLSKIE 66
1A. KONSERWACJA I MODERNIZACJA OBIEKTU DAWNEJ BIBLIOTEKI OPACTWA BENEDYKTYNÓW W TYŃCU 66
1B. ROZBUDOWA ZESPOŁU OBIEKTÓW AKADEMII SZTUK PIĘKNYCH W KRAKOWIE 70
1C. SKWER HERBERTA HOOVERA W WARSZAWIE 71 1D. ROZBUDOWA BIBLIOTEKI UNIWERSYTETU WARSZAWSKIEGO 72
1E. ADAPTACJA XIX-WIECZNYCH ZABUDOWAŃ FABRYCZNYCH NA CENTRUM „MANUFAKTURA", W ŁODZI 74
1F. MUZEUM SZTUKI I TECHNIKI JAPOŃSKIEJ „MANGGHA" W KRAKOWIE 75
2. REALIZACJE EUROPEJSKIE 76
2A. MUZEUM ARA PACIS W RZYMIE. WŁOCHY 76
2B. MUZEUM AKROPOLU W ATENACH. GRECJA 77
2C. REALIZACJE MARTINA DRAHOWSKIEGO W KOSZYCACH 78
2D. AUDITORIO DE TENERIFE, SANTA CRUZ DE TENERIFE. HISZPANIA 81
2E. TEA, CENTRUM SZTUKI WSPÓŁCZESNEJ, SANTA CRUZ DE TENERIFE. HISZPANIA 82
2F. SAN CARLO ALLE QUATTRO FONTANE W LUGANO. SZWAJCARIA 83
2G. KOŚCIÓŁ I CENTRUM DUSZPASTERSKIE W SERIATE. WŁOCHY 84
2H. GMACH NARODOWEJ OPERY I BALETU W OSLO. NORWEGIA 85
3. PODSUMOWANIE 86
ILUSTRACJE 89

V. PROBLEMATYKA TOŻSAMOŚCI MIEJSCA W STUDIACH ORAZ WYBRANYCH REALIZACJACH WŁASNYCH ORAZ W ZESPOLE 103
1. REGION MORZA ŚRODZIEMNEGO - PÓŁNOCNA AFRYKA MIASTO MISURATA (LIBIA), POSZANOWANIE TRADYCJI - PLAN MIEJSCOWY MIASTA, REWITALIZACJA CENTRUM MIASTA, DOM TOWAROWY NA STARYM MIEŚCIE (1985 - 1989)  103
1.2. WPROWADZENIE 103
1.2. TŁO HISTORYCZNE 103
1.3. TŁO KULTUROWE 106
1.4. PLAN MIEJSCOWY MIASTA MISURATA (LIBIA: 1985 - 1989)  107
2. REGION WIELKIEJ RUSI. STUDIUM, PROJEKT I REALIZACJA - REWITALIZACJI CENTRUM MIASTA ORAZ HISTORYCZNYCH CIĄGÓW HANDLOWYCH (RIADY), (1994 - 1996) w RIAZANIU. ROSJA 108
2.1. WPROWADZENIE 108
2.2. TŁO HISTORYCZNE 109
2.3. KONCEPCJA ODTWORZENIA HISTORYCZNEJ FUNKCJI HANDLOWO-USŁUGOWEJ GŁÓWNEGO PLACU - CHLEBNAJA PŁOSZCZAD, RIAZAŃ-ROSJA:1994 (I-SZY ETAP), PROJEKT I REALIZACJA: 1994 - 1996)   112
2.3.1 HISTORIA PLACU 113
2.4. "PROPOZYCJA MIEJSKIEGO SALONU" CHLEBNAJA PŁOSZCZAD - GŁÓWNA PRZESTRZEŃ PUBLICZNA MIASTA RIAZAŃ 115
3. STUDIA REWALORYZACJI ZESPOŁÓW ZAMKOWYCH 116
3.1. WPROWADZENIE 116 3A. ZAMEK CZOCHA WOJ. DOLNOŚLĄSKIE STUDIUM REWALORYZACJI ZESPOŁU HOTELOWO-TURYSTYCZNEGO „ZAMEK CZOCHA" WRAZ Z PRZYLEGŁĄ INFRASTRUKTURĄ 117
3A.1. TŁO HISTORYCZNE I KULTUROWE 117
3A.2. ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE I WNIOSKI DO REWALORYZACJI ZESPOŁU OBIEKTÓW HOTELOWO-TURYSTYCZNYCH „ZAMEK CZOCHA" WRAZ Z PRZYLEGŁĄ INFRASTRUKTURĄ 121
3B. ZAMEK W DOBCZYCACH. WOJEWÓDZTWO MAŁOPOLSKIE. STUDIUM KONCEPCYJNO-URBANISTYCZNO-ARCHITEKTONICZNE REWALORYZACJI ZESPOŁU 124
3B.1. TŁO HISTORYCZNE I KULTUROWE 124
3B.2. ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE I WNIOSKI DO REWALORYZACJI ZAMKU W DOBCZYCACH 126
3B.3. PROGRAM REWALORYZACJI ZESPOŁU ZAMKOWEGO W DOBCZYCACH 127
4. STUDIUM REWALORYZACJI RYNKU NOWEGO MIASTA ORAZ RATUSZA - ŻELECHÓW, WOJ. MAZOWIECKIE  128
4.1. WPROWADZENIE 128
4.2. TŁO HISTORYCZNE 129
4.3. TŁO KULTUROWE 131
4.4. OKREŚLENIE WARTOŚCI ZABYTKOWEJ I KULTUROWEJ OBIEKTU RATUSZA 133
4.5. KONCEPCJA REWALORYZACJI RATUSZA 133
4.6. OKREŚLENIE WARTOŚCI KULTUROWEJ RYNKU NOWEGO MIASTA 135
4.7. KONCEPCJA REWALORYZACJI WNĘTRZA RYNKOWEGO 135
5. JÓZEFÓW K/WARSZAWY INTEGRACYJNE CENTRUM DYDAKTYCZNO-SPORTOWE W JÓZEFOWIE POD WARSZAWĄ. KONCEPCJA, PROJEKT I REALIZACJA (1999 - 2003)  137
5.1. WPROWADZENIE 137
5.2.TŁO KULTUROWE 137
5.3. INTEGRACYJNE CENTRUM DYDAKTYCZNO-SPORTOWE, KONCEPCJA, PROJEKT, REALIZACJA 139
6. REGION POGRANICZA JEDNOCZĄCEJ SIĘ EUROPY. LUBLIN. STUDIA I PROJEKTY DLA POLITECHNIKI LUBELSKIEJ 140
6.1. WPROWADZENIE 140
6A. ROZBUDOWA BUDYNKU WYDZIAŁU BUDOWNICTWA I ARCHITEKTURY O NOWE SKRZYDŁO DLA KSZTAŁCENIA NA KIERUNKU ARCHITEKTURA I URBANISTYKA NA TERENIE KAMPUSU UCZELNI UL NADBYSTRZYCKA 40, (2009 - 2013)   141
6B. REWALORYZACJA I MODERNIZACJA DAWNEGO PAŁACU SOBIESKICH UL. BERNARDYŃSKA 13, DLA POTRZEB KSZTAŁCENIA NA KIERUNKU ARCHITEKTURA I URBANISTYKA (PRACA ZESPOŁOWA) 144
6B.1. STAN ISTNIEJACY ZESPOŁU PAŁACOWEGO 144
6B.2. NOWY PROGRAM I ZAŁOŻENIA PROJEKTOWE 145
7. PODSUMOWANIE 146
ILUSTRACJE 150

VI. PROPONOWANA METODA ANALIZY I PROJEKTOWANIA PRZESTRZENI Z UWZGLĘDNIENIEM KRYTERIUM - TOŻSAMOŚCI MIEJSCA 172 1. ARCHITEKTURA - KOMUNIKAT PRZESTRZENNY 172
2. CEL PROPONOWANEJ METODY ANALIZY TOŻSAMOŚCI MIEJSCA ZWIĄZANEJ Z AKTYWNĄ POSTAWĄ PROJEKTOWĄ 172
3. PRZYJĘTA METODOLOGIA 173
4. ANALIZA - ROZPOZNANIE „KODU" 173
4.1. TŁO HISTORYCZNE 174
4.2. TŁO KULTUROWE 174
4.3. ANALIZA DOSTĘPNYCH MATERIAŁÓW FAKTOGRAFICZNYCH 174
4.4. ANALIZA MATERIAŁU BADAWCZEGO 174
4.5. UWARUNKOWANIA URBANISTYCZNE 175
4.6. ZASADY PROJEKTOWANIA 175

VII. ZAKOŃCZENIE 176
1. POSZANOWANIE DLA LOKALNYCH ZAPISÓW ODMIENNOŚCI KULTUROWEJ. ZROZUMIAŁY PRZEKAZ PRZESTRZENNY 176
1.1. REGION MORZA ŚRÓDZIEMNEGO. MIASTO MISURATA - LIBIA  176
1.1 A. PRZESTRZEŃ PUBLICZNA W CENTRUM MIASTA MISURATA 177
1.1B. ARCHITEKTURA Z KRYTERIUM TOŻSAMOŚCI MIEJSCA  177
1.2. REGION WIELKIEJ RUSI. MIASTO RIAZAŃ 177
1.2A. INTEGRUJĄCA PRZESTRZEŃ PUBLICZNA MIASTA RIAZAŃ 178
1.2B. ARCHITEKTURA Z KRYTERIUM TOŻSAMOŚCI MIEJSCA  178
1.3. STUDIUM REWALORYZACJI RYNKU NOWEGO MIASTA ORAZ RATUSZA ŻELECHÓW. WOJEWÓDZTWO MAZOWIECKIE  178
1.3A. INTEGRUJĄCA PRZESTRZEŃ PUBLICZNA ŻELECHOWA - RYNEK 179
1.3B. ARCHITEKTURA Z KRYTERIUM TOŻSAMOŚCI MIEJSCA - RATUSZ 179
1.4. REGION POGRANICZA JEDNOCZĄCEJ SIĘ EUROPY. LUBLIN 179
1.4A. GŁÓWNA PRZESTRZEŃ PUBLICZNA MIASTA - PLAC LITEWSKI 180
1.4B. ARCHITEKTURA Z KRYTERIUM TOŻSAMOŚCI MIEJSCA 180
2. ZESPOŁY DAWNYCH ZAMKÓW Z POSZANOWANIEM KRYTERIUM TOŻSAMOŚCI 181
2.1. ZAMEK CZOCHA. WOJEWÓDZTWO DOLNOŚLĄSKIE  181
2.2 ZAMEK DOBCZYCE. WOJEWÓDZTWO MAŁOPOLSKIE  181
3. NOWA REALIZACJA W JÓZEFOWIE k/WARSZAWY, SZANUJĄCA TOŻSAMOŚĆ MIEJSCA  182

VIII. ZESTAWIENIA 184
1. ANEKSY 184 ANEKS
1. PRZYKŁADY AUTORSKICH ROZWIĄZAŃ PROJEKTOWYCH Z POSZANOWANIEM TOŻSAMOŚCI LOKALNEJ 184 ANEKS
2.PRZYKŁAD PRZYGOTOWANIA PROGRAMU -REWALORYZACJA ZAŁOŻEŃ ZAMKU CZOCHA W GMINIE LEŚNA. 190
2. BIBLIOGRAFIA (WYBÓR) 197
3. SPIS I ŹRÓDŁA ILUSTRACJI. 218

SPIS ILUSTRACJI 218
ŹRÓDŁA ILUSTRACJI 232
STRESZCZENIE 235
ABSTRACT 237