Wizualne aspekty zrównoważonego rozwoju miasta w strefie obrzeżnej

Tezą autora jest, iż strefa suburbanizacji jest obszarem dynamicznych przekształceń przestrzennych, które uwypuklają negatywny charakter polskiej przestrzeni, określany w literaturze jako wielozakresowy chaos. W obecnym systemie legislacji planistyczno-architektonicznej brak kilku istotnych wymogów do harmonijnego, zrównoważonego rozwoju o cechach ładu przestrzennego.

Stan ten może być jeszcze zmieniony pod warunkiem wdrożenia zasady tworzenia czytelnej kompozycji opartej na silniejszej integracji zespołów zabudowy, szczególnie poprzez wykorzystanie materiału i koloru, poprawianie identyfikacji przez wprowadzanie dominant oraz zróżnicowania pomiędzy strukturami osadniczymi.

Zieleń powinna odzyskać swoją rolę kompozycyjną, uczytelniającą granice, ale i wpisanie się w krajobraz naturalny. Wielkość tych zespołów osiedleńczych musi być ograniczana do skali czytelnej przez człowieka. Zapobieganie rozproszeniu zabudowy musi być wymuszone etapowaniem realizacji uniemożliwiającej budowy w „szczerym polu".

Celem pracy jest wyróżnienie takich priorytetów i wieloaspektowe uzasadnienie ich znaczenia. Wdrożenie etapowości w planach ma zapobiec rozwojowi terenów budowlanych typu urban sprawi na obszarach zbyt dużych wobec potrzeb (co sprzyja dalszemu rozpraszaniu zabudowy). Praca wnosi nową hierarchię priorytetów i zwraca uwagę na konieczność holistycznego traktowania zagadnień planistycznych, architektonicznych i ekologiczno-środowiskowych. Zastosowanie sformułowanych w pracy wniosków może mieć istotny wpływ na poprawę stanu polskiej przestrzeni.

SPIS TREŚCI:

1. Wstęp  7
1.1. Wprowadzenie  7
1.2. Struktura problemu badawczego i cel pracy  9
1.3. Stan badań i literatura  16

2. Historyczny rozwój osadnictwa  24
2.1. Geneza i cechy suburbiów  26
2.2. Obszary rozwoju miast, stan aktualny i potrzeby  27
2.3. Rozwój miasta a tereny wiejskie  31
2.4. Pojęcie strefy obrzeżnej  34

3. Strefa obrzeżna Krakowa, stan wyjściowy, diagnoza problemów  38
3.1. Badania przemian zabudowy wsi  38
3.1.1. Analiza szczegółowych kryteriów kwalifikacyjnych, odległość od centrum miasta  41
3.1.2. Analiza szczegółowych kryteriów kwalifikacyjnych, gęstość zaludnienia  42
3.1.3. Analiza szczegółowych kryteriów kwalifikacyjnych, występowanie funkcji rolniczej i wielkość działek  43
3.1.4. Analiza szczegółowych kryteriów kwalifikacyjnych, typy i pokrycie dachów  45
3.1.5. Analiza szczegółowych kryteriów kwalifikacyjnych, wiek budynków  47

4. Strategie rozwoju miasta  50
4.1. Rozwój intensyfikujący, dogęszczanie tkanki miejskiej  50
4.2. Rozwój ekstensywny, ekspansja terytorialna na tereny wolne (w strefy obrzeżne)  51
4.3. Charakterystyka wybranych osiedli podkrakowskich  51
4.3.1. Pasternik  53
4.3.2. Bronowice  55
4.3.3. Ulica Chełmońskiego  57
4.3.4. Zielonki  59
4.3.5. Węgrzce (dwa wybrane zespoły)  61
4.3.6. Studium przypadku: MPZP Bibice  63
4.3.7. Studium przypadku: Górka Narodowa  67
4.3.8. Wnioski z analizy wybranych zespołów i obszarów planistycznych  71
4.4. Aspekt socjologiczny suburbanizacji  72
4.4.1. Tożsamość lokalna  74

5. Zagrożenia i aspekty negatywne rozwoju strefy obrzeżnej  79
5.1. Nadmierne zagęszczanie  80
5.2. Osiedla obrzeżne jako zapora  84
5.3. Zagrożenia przestrzenne i funkcjonalne  87
5.4. Chaos materiałowo-kolorystyczny  88
5.5. Konsekwencje socjologiczne  90
5.6. Legislacja i praktyka w zagospodarowaniu przestrzennym  92
5.6.1. Colle di Val d'Elsa, Prowincja Siena, Włochy  92
5.6.2. Gien, Francja  96
5.6.3. Nokdlingen Niemcy 101
5.6.4. Podstawy prawne integracji przestrzennej w Polsce  106

6. Czynniki wpływające na percepcję przestrzeni  112
6.1. Podstawy postrzegania architektury  112
6.2. Pola działania formalnego  113
6.3. Percepcja barw przez człowieka  114
6.4. Prawa koloru funkcjonalnego  115
6.5. Historycznie uwarunkowany rozwój świadomości widzenia oraz dynamizm percepcji  116
6.6. Wnioski z zasad percepcji  117
6.7. Mimetyzm jako metoda integracji  119
6.8. Wpływ materiału i koloru na odbiór zespołów zabudowy 137
6.9. Zagrożenia i szanse wynikające z relacji widokowych 143
6.9.1. Znaczenie i wykorzystanie punktów widokowych 145
6.9.2. Punkty widokowe Krakowa 147
6.9.3. Czytelność kompozycyjna, znaczenie dominant  151
6.9.4. Wnioski z relacji widokowych dla zagospodarowania  154

7. Rozwój zrównoważony  159
7.1. Wykorzystanie formy, materiału i koloru dachów w celu integracji zespołów zabudowy  161
7.2. Ekologiczne aspekty zrównoważonego rozwoju  168
7.2.1. Wykorzystanie zieleni  172
7.2.2. Zieleń jako system powiązań obszarów rekreacyjnych  173
7.2.3. Możliwości zwiększania ilości zieleni  176
7.2.4. Redukcja temperatur i retencja wody w strefie obrzeżnej  182
7.2.5. Ograniczenie stopnia urbanizacji krajobrazu  188

8. Kierunki przekształceń, wnioski  191
8.1. Koncepcja systemu osadniczego strefy obrzeżnej  193
8.1.1. Policentryczność i intensywność  193
8.1.2. Podział i granice  195
8.1.3. Kompozycja i czytelność w krajobrazie  196
8.1.4. Jednorodność jednostek osiedleńczych  196
8.1.5. Tożsamość  197
8.2. Możliwości wprowadzania  198

Bibliografia 201
Spis ilustracji  221
Spis tabel 226
Streszczenie 227
Abstract 229
Zusammenfassung 231