Zamki i przestrzeń społeczna w Europie Środkowej i Wschodniej

Średniowieczne zamki przez wieki były domeną miłośników „starożytności”. Również i dzisiaj potężne warownie lub ich ruiny przyciągają uwagę nie tylko historyków, konserwatorów i architektów, lecz także całej rzeszy zwiedzających je podróżnych, zaś w tekstach przewodników i folderów turystycznych wciąż ożywa duch romantyzmu.

Autorzy szkiców zebranych w niniejszym tomie — badacze z całej Europy Środkowej i Wschodniej: od Niemiec, przez Czechy, Słowację, Polskę, Ukrainę i Białoruś, aż po Rosję — podejmują rozmaite zagadnienia związane z funkcjonowaniem zamków w szeroko pojętej przestrzeni społecznej: w prawie, gospodarce, polityce, kulturze, obyczajach i mentalności ludzi średniowiecza i czasów nowożytnych.

Książka ta jest najobszerniejszym na przestrzeni ostatnich kilku dziesiątków lat podsumowaniem dorobku polskiej kastelologii i jako taka stanowić będzie istotny punkt odniesienia dla przyszłych badań.

SPIS TREŚCI:

Spis treści
Przedmowa (Marceli Antoniewicz)   9

U genezy i podstaw funkcjonowania rezydencji obronnych 
Jan Szymczak Zamki i pieniądze w średniowiecznej Polsce 13 
Vratislav Vaníček „Právo na hrad" a hradní regál — hodnocení souvislostí revindikačních sporů ve 13. století v českých a alpských zemích   24  
ks. Jan Związek Kapelanie w zamkach obronnych na terenie Wyżyny Krakowsko—Częstochowskiej i ziemi wieluńskiej w późnym średniowieczu   51

Zamki w państwach, krainach i prowincjach
Krzysztof Dumała Zamki krzyżowców w Outremer   65
Miroslav Plaček Proměny venkovských sídel moravského středověku   79
Franz Staab Bolandische Butgen unter Rudolf von Habsburg 1273-1276   94
Leszek Kajzer Małe czy duże, czyli o tzw. zamkach rycerskich na Niżu Polskim   111
Hěnadz' Semán'čuk Wschodnioeuropejski zamek we wczesnym średniowieczu — geneza i funkcjonowanie (według danych z Białorusi)   133
Janusz Pietrzak Zamki państwowe prowincji wielkopolskiej na przełomie średniowiecza i nowożytności   146
Idzi Panic Zamek książęcy—miasto na Górnym Śląsku w średniowieczu. Próba modelu przestrzeni fizycznej na przykładzie księstwa cieszyńskiego   168
Małgorzata Chorowska Zamek jako rezydencja książęca na Dolnym Śląsku w XIII wieku na tle zachodnioeuropejskim   182
Feliks Kiryk Umocnienia obronne w miastach Małopolski   209
Karol Olejnik Zamek w strukturach politycznych i militarnych państwa szlacheckiego   216
Mirosław Nagielski Miasta i twierdze Rzeczypospolitej w dobie rokoszu Jerzego Lubomirskiego   228
Александр Лаврентьев «Дворьw бояр допетроыской эпохи: неизученная структурнпя состаыляющая русского феодального общества   243

Na rubieżach i przy szlakach handlowych
Stanisław Kołodziejski Początki zamków w Karpatach polskich   247
Gabriel Lukńć K poćiatkom hradnej archiłektiity v karpatskej oblasti na sevemom Slovensku   256
Aleksander Krawcewicz Zamki Giedymina przy zachodniej granice Litwy   269
Marceli Antoniewicz Zamki na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej w przestrzeni społecznej XIV-XV wieku 275
Евгений Синкевич Государственная экспансия России на юг и система городое—xpenocmeй Поднеnроеья и Поднестровья   315
Александр Коник Херсон в системе государстеенныr фортификаций российской империи   320

Ze studiów nad wybranymi obiektami
Jerzy Rajman Kościoły i klasztory krakowskie jako elementy układu obronnego średniowiecznego miasta   323
Błażej Śliwiński O wieży w grodzie gdańskim w drugiej połowie XIII wieku   331
Waldemar Rozynkowski Zamek krzyżacki w Papowie Biskupim — klasztor, warownia, ośrodek administracyjny i gospodarczy   339 Sobiesław Szybkowski Zamek szubiński w powiecie kcyńskim w XIV-połowie XV wieku i jego właściciele   353
Waldemar Gliński, Czesław Hadamik Zamek królewski w Chęcinach — zarys problematyki badawczej i konserwatorskiej. Próba periodyzacji funkcjonalno-przestrzennej obiektu   374
Aleksander Andrzejewski, Leszek Kajzer Zamek królewski w Szydłowie w świetle najnowszych badań terenowych   391
Beata Możejko Rozliczenia Hynka Szumborskiego z zaciężnymi z zamków w Brodnicy i Chełmie w 1473 roku   410
Tadeusz Srogosz, Rafał Stępień Zamek w Trembowli w XV-XVII wieku i jego funkcja w regionie   419
Володимир Пришляк Замок в Гере.жанах (з історії фортифікаці'і на Західному Поділлі)   428
Oksana Karlina Zamek ołycki w historii Wołynia   436
Jadwiga Borowska-Antoniewicz Z dziejów pałacu w Złotym Potoku   443
Jan Golonka OSPPE Militarne tradycje wzgórza jasnogórskiego   452

Konserwacja — ekspozycja — popularyzacja
Mirosław Przyłęcki Zamek w trwałej ruinie — nowe funkcje, ochrona, ekspozycja (wybrane zaniki Dolnego Śląska) 459
Jerzy Lodowski Badania, rekonstrukcja i konserwacja odkrytych reliktów zamku rycerskiego w Górach Bardzkich koło Barda   484
Anna Marciniak-Kajzer Drewno na zamkach, czyli o czym na ogół zapominamy   491
Janusz Bogdanowski Jura warowna jako „kulturowy zasób turystyczny"  497
Jürgen Keddigkeit Das Pfälzischen Burgenlexikon — Eine Projektstudie   510
Lucyna Kudła Zamki i regiony — zakres wiedzy i umiejętności na różnych szczeblach szkolnej edukacji historycznej  522

Zamki w kulturze literackiej i symbolicznej
Bogusław Czechowicz Zamek jako manifest władcy — przyczynek do dziejów i ikonologii zamku w Cieszynie   529
Bartłomiej Szyndler Ikonografia zaniku w Rędzinie   537
Генадий В. Ражнёв Лространстео замковой башни е общестеенном сознании и гербе Инryшетии   543
Генадий В. Ражнёв, Смолекская крепостная стена в соыременкой символике   552
Artur Kwaśniewski Zamek jako kreacja przestrzeni mitycznej. Geneza architektury XVII-wiecznego zamku w Butnie Dolnym w świetle legendy rodowej von Osterbergów   560
Renata Gałaj Zamek w polskiej literaturze nowożytnej   569
Bożena Popiołek Forteca w białogłowskich rękach — kobiety fundatorki i administratorki zamków i dóbr w czasach saskich   580
Krzysztof Czajkowski, Andrzej J. Zakrzewski Zamek w kulturze literackiej przełomu Oświecenia i Romantyzmu   590
Marek Cetwiński Josefa Pekała „Kniha o Kosti" jako model monografii kastelologicznej   605