Krajobraz warowny Polski. Procesy rewitalizacji i percepcji

Publikacja stanowi podsumowanie prac badawczych i naukowych prowadzonych od lat 60. XX w. na rzecz adaptacji, rewaloryzacji i popularyzacji dawnych fortyfikacji pojmowanych całościowo jako krajobraz warowny. Tematem pracy są przyczyny i skutki współczesnego traktowania krajobrazu warownego.

Celem pracy jest próba zidentyfikowania i zinterpretowania paradoksu przeciwstawnych procesów: awansu oraz ignorowania potężnego zasobu krajobrazów warownych, oraz próba odpowiedzi na pytanie, dlaczego, mimo długiego już okresu badań i wielu dobrych przykładów adaptacji, obiekty i krajobrazy fortyfikacyjne dopiero w latach ok. 2010-2017 zaczęły wchodzić w nieco większym zakresie w sferę zainteresowania samorządów, środowisk konserwatorskich i organizatorów turystyki, po dotkliwych stratach w zasobie i stanie, poniesionych na przełomie XX i XXI wieku?

Metoda pracy to syntetyczne zestawienie przypadków, od skali kraju, przez studia wybranych przypadków twierdz nowożytnych (Zamościa, Przemyśla i Krakowa), po szczegółową analizę percepcji społecznej ograniczoną do Krakowa. Przekrojowa synteza ma stanowić próbę identyfikacji, diagnozy i próby prognozy kierunków przemian polskich krajobrazów warownych.

SPIS TREŚCI:

1. Wstęp. Krajobraz warowny - terra incognita?  5
1.1. Temat, przedmiot, zakres, cel, metoda oraz teza pracy  5
1.2. Odkrywanie terra incognita. Badania, publikacje, promocja jako proces poznawania krajobrazu warownego  8

2. Procesy rewaloryzacji krajobrazu warownego  25
2.1. Krajobrazy warowne Polski - historyczne systemy, współczesne adaptacje  25
2.1.1. System ścianowy, zatokowy, wieżowy  26
2.1.2. System basztowy  27
2.1.3. System bastejowy  28
2.1.4. System bastionowy  28
2.1.5. System kleszczowy  30
2.1.6. System poligonalny  33
2.1.7. System fortowy (w odmianie ześrodkowanej, grupowej i rozproszonej)  35
2.1.8. System fortyfikacji rozproszonej  43
2.1.9. Systemy fortyfikacji specjalnych  45
2.2. Studium trzech twierdz  59
2.2.1. Rewaloryzacja Twierdzy Zamość  59
2.2.2. Rewaloryzacja Twierdzy Przemyśl  64
2.2.3. Rewaloryzacja Twierdzy Kraków  71

3. Procesy percepcji krajobrazu warownego  105
3.1. Studium interesariuszy - rola organizacji pozarządowych  105
3.2. Fortyfikacje w percepcji mentalnej społeczności lokalnych  111
3.2.1. Twierdza Kraków w oczach mieszkańców miasta - podsumowanie badania CATI  112 3.2.2. Podsumowanie ankiety dla uczniów krakowskich szkół średnich  119
3.2.3. Podsumowanie ankiety dla studentów architektury krajobrazu  129
3.2.4. Podsumowanie ankiety dla słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku  135
3.2.5. Podsumowanie wywiadu zogniskowanego dla słuchaczy UTW 142
3.2.6. Fortyfikacja i krajobraz warowny w oczach projektantów, gospodarzy i konserwatorów - podsumowanie wywiadów indywidualnych  143
3.2.7. Ogólne wnioski ze wszystkich przeprowadzonych badań  145
3.3. Fortyfikacje w percepcji turystów  147
3.3.1. Turystyka militarna i militarna turystyka kulturowa  148
3.3.2. Turystyka pól bitewnych  150
3.3.3. Tanatoturystyka  152
3.3.4. Uwarunkowania turystyki fortecznej  152
3.3.5. Twierdza Zamość w oczach turystów  154
3.3.6. Twierdza Przemyśl w oczach turystów  156
3.3.7. Twierdza Kraków w oczach turystów  161
3.3.8. Wyniki ankiet  169

4. Wnioski  175
4.1. Kierunki procesów rewaloryzacji krajobrazu warownego  175
4.2. Kierunki procesów percepcji krajobrazu warownego  178
4.3. Uwarunkowania i możliwości kształtowania procesów przemian krajobrazu warownego  183

Bibliografia  187
Streszczenia  203