Od planów generalnych do masterplanów Sztuka kształtowania nowych struktur miejskich na obrzeżach miast

"Praca została poświęcona sposobom kształtowania struktur przestrzennych realizowanych na obrzeżach miast Polski, tak by były one bardziej miejskie, kompletne, zrównoważone... by były lepszymi miejscami do życia dla mieszkańców. Podjęty temat jest niewątpliwie ważny i aktualny wobec znaczących obciążeń dla środowiska, wynikających z ekspansji budownictwa w miastach.
Publikacja zawiera omówienie wyzwań dla współczesnych miast, przedstawienie obecnie stosowanych i planowanych rozwiązań; problematyka została odniesiona do przykładów zagranicznych, historycznych, uwarunkowań współczesnych i dobrych praktyk wobec wyzwań zrównoważonego rozwoju"

z recenzji dr. hab. inż. arch. Michała Stangela (Politechnika Śląska)

"Monografia stanowi interesujący wkład w toczącą się od wielu lat, nie tylko w środowisku zawodowym urbanistów, architektów, planistów miejskich, ale także wśród lokalnych samorządów, inwestorów, polityków i na forum powszechnym, dyskusję dotyczącą skuteczności narzędzi planistycznych służących kształtowaniu struktur miejskich, szczególnie tych na obrzeżach miast. U.] Praca ma duże znaczenie nie tylko dla urbanistów, planistów miejskich, studentów architektury i gospodarki przestrzennej, ale może być swego rodzaju przewodnikiem dla włodarzy miast, samorządów czy lokalnych wspólnot, w jaki sposób można dobierać instrumenty dla racjonalnego sterowania rozwojem obszarów, szczególnie w strefach obrzeżnych miast"

z recenzji dr hab. inż. arch. Małgorzaty Mireckiej (Politechnika Warszawska)

Spis treści

Wykaz używanych skrótów .......................................... 7
Wstęp ................................ 11
Uzasadnienie i cel pracy .......................... 17
Konstrukcja pracy ................. 19
Podstawowe pojęcia i definicje ....................... 19
Historyczny i współczesny kontekst planowania kompleksowego ............... 29
1. Systematyka podstaw problemowych ................... 31
1.1. Suburbanizacja w ujęciu teoretycznym ....................... 31
1.2. Miejskość jako forma życia społecznego .................... 37
1.3. Urbanizm jako miejski styl życia (urbanism as a way of life) ........... 40
1.4. Nadawanie strukturom przestrzennym cech miejskich ............... 41
1.5. Znaczenie partycypacji w planowaniu przestrzennym ................. 43
1.6. Współczesne kierunki rozwoju miast .................... 45
1.6.1. Geneza współczesnych przeobrażeń struktury miast ........... 46
1.6.2. Rozwój miast na przełomie wieków XX i XXI ................ 49
1.6.3. Idea zrównoważonego rozwoju miast .......... 51
1.6.4. Współczesne modele planowania miast ..................... 55
2. Współczesne dzielnice obrzeżne miast w Polsce .............. 58
2.1. Charakterystyka istniejących dzielnic obrzeżnych miast w Polsce na wybranych przykładach .............. 58
2.1.1. Gdańsk ................ 60
2.1.2. Warszawa .......... 63
2.1.3. Wrocław ........... 67
2.2. Skutki niekontrolowanego rozrastania się struktur obrzeżnych miast ........... 69
2.3. Sugerowane działania naprawcze w istniejących strukturach obrzeżnych miast ....... 71
3. Instrumenty zarządzania rozwojem przestrzennym miasta ....... 73
3.1. Współczesne instrumenty polityki przestrzennej ........ 73
3.2. Umocowane prawnie instrumenty planistyczne wykorzystywane w planowaniu dzielnic miejskich .78
3.2.1. System planowania przed reformą planowania przestrzennego (obowiązujący do 24 września 2023 roku) ... 79
3.2.2. Reforma planowania przestrzennego – Ustawa z dnia 7 lipca 2023 r. o zmianie ustawy
o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz niektórych innych ustaw ............ 82
3.3. Pozaustawowe instrumenty planistyczne wykorzystywane w planowaniu ..... 84
3.4. Partycypacyjne praktyki tworzenia pozaustawowych instrumentów planistycznych .... 91
3.4.1. Zintegrowane podejście do planowania przestrzennego ......... 91
3.4.2. Peer to peer urbanism (P2P urbanism) ............. 92
3.4.3. Warsztaty charrette .......... 93
3.5. Podsumowanie analizy istniejących instrumentów planistycznych ............ 94
4. Przykłady planowania kompleksowego ............... 95
4.1. Wybrane historyczne założenia przestrzenne XX wieku oparte na całościowo opracowanych wizjach przestrzennych w Polsce ............ 95
4.1.1. Historyczne założenia przestrzenne zaplanowane na podstawie idei miast-ogrodów .... 95
4.1.2. Przykłady planowania kompleksowego z początku XX wieku i czasów Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej .......................... 112
4.2. Współczesne przykłady zastosowania masterplanów w kontekście międzynarodowym ....... 136
4.3. Omówienie i porównanie wybranych przykładów kompleksowego planowania w Europie .. 166
5. Dzielnice obrzeżne powstające na podstawie masterplanów po 1989 roku w Polsce ..... 170
5.1. Miasteczko Wilanów w Warszawie .................. 170
5.1.1. Geneza masterplanu ................. 171
5.1.2. Współpraca stron ........... 172
5.1.3. Założenia masterplanu ....................... 173
5.1.4. Budowa i funkcjonowanie dzielnicy ...................... 176
5.1.5. Partycypacja społeczna mieszkańców ............ 179
5.2. Nowe Żerniki we Wrocławiu ..................... 182
5.2.1. Geneza masterplanu .................... 184
5.2.2. Współpraca stron ................................... 187
5.2.3. Założenia masterplanu .......... 187
5.2.4. Budowa i funkcjonowanie dzielnicy .............. 190
5.2.5. Partycypacja społeczna mieszkańców .................. 193
5.3. Miasteczko Siewierz Jeziorna ................ 194
5.3.1. Geneza masterplanu ................. 195
5.3.2. Współpraca stron ................................... 196
5.3.3. Założenia masterplanu .......... 197
5.3.4. Budowa i funkcjonowanie dzielnicy .................. 201
5.3.5. Partycypacja społeczna mieszkańców ............ 205
5.4. Omówienie i porównanie wybranych masterplanów w Polsce ................... 205
6. Wnioski końcowe. Możliwość zastosowania masterplanów do tworzenia wizji rozwoju dzielnic
obrzeżnych w miastach ............ 208
6.1. Sugerowane kierunki kształtowania obrzeżnych struktur miejskich w Polsce ............ 208
6.2. Planowanie nowych dzielnic ................. 213
6.3. Nadawanie funkcji miejskich przez dopełnianie istniejących struktur osiedli obrzeżnych . 214
6.4. Koordynowanie procesu kształtowania dzielnic sąsiadujących .......... 215
Bibliografia ......................................... 216
Spis ilustracji ................................. 231
Spis schematów ................................. 234
Spis tabel .............................. 234