Kontusz. Z dziejów polskiego ubioru narodowego

Kontusz to inaczej polski strój narodowy, odzienie specyficzne, po którym przez wieki rozpoznawano przedstawicieli Rzeczpospolitej. I nie zmieniły tego ni rozbiory ni ciemne lata PRL. Ten element dorobku rodzimej kultury ma swoją barwną i ciekawą historię powstawania, ewolucji, wreszcie symbolikę. Książka jest pierwszą, bardzo udaną próbą syntetycznego opisania tego symbolu kultury polskiej, a opisowi towarzyszy wspaniały zestaw ilustracji dobranych ze znawstwem i smakiem. A rzecz cała wyszła spod piór uznanych specjalistek od dziejów ubioru, pionierek badań nad specyfiką polskiego stroju narodowego.

Spis treści:

WSTĘP  7

ROZDZIAŁ I. NA POCZĄTKU BYŁA TUNIKA  15

Pierwsze tuniki z czasów starożytnych  15
Cesarze i pogromcy zła w tunikach i płaszczach  17
Tuniki królów i rycerzy w średniowiecznej Europie  19
Tuniki, płaty i chusty w średniowiecznej Polsce  20
Na scenę wkracza szuba  24
Sekrety żupicy  26
Dziedzictwo tuniki na styku Zachodu i Wschodu  26
Ubiory w Rosji  26
Ubiory na terenach Mołdawii i Wołoszczyzny  28
Ubiory perskie i ich podobieństwa do ubiorów polskich  28
Osmańskie ubiory tureckie  30
Ubiory na Węgrzech  34

ROZDZIAŁ II. SARMATA ODZIANY  39

Narodziny idei sarmackiej  39
W poszukiwaniu najlepszego ubioru   42
Renesans w szlacheckiej garderobie  44
Ubiór jako znak przynależności do stanu  53
W poszukiwaniu nowości  56
Pościg za modą  58
Na skrzyżowaniu kultur - moda czy moralność?   60
Żołnierz modny  62
Mody z królewskiego dworu  68
Sarmacka sylwetka, fryzury, zarosty  74

ROZDZIAŁ III. W BLASKACH I CIENIACH BAROKOWEJ MODY  77

Teatr baroku  77
W garderobie sarmackiego szlachcica  77
Kontusz w barokowym teatrze mody  71
Zwycięstwo kontusza  88
Tkaniny jedwabne z Włoch i Francji i barwy szlacheckiej garderoby  90
Codzienność sarmackiej mody  93
Na polu bitwy  95
Ubiory w służbie dyplomacji  99
Splendor sarmackiej mody  117
Pomiędzy zachodnią, orientalną a rodzimą modą  118
Stroje polskich pań  126
Portret szlachcica  127
Szlachecka sylwetka, fryzury, zarosty  131
Na wzór szlachty  132

ROZDZIAŁ IV. TRIUMF I ZMIERZCH KONTUSZA  135

Tło epoki  135
Kontusz i żupan — w dążeniu do idealnej formy  136
W szlacheckiej garderobie  143
Nakrycia głowy  148
Obuwie  148
Triumf pasów kontuszowych  149
Zagraniczne ubiory w garderobie polskiego szlachcica  154
Skąd się brały nowe mody?   157
Wybór między modą polską a francuską  159
Kontusz skrojony ze światopoglądu  165
Czas mundurów  177
Mundury przyjacielskie  178
Mundury orderowe  179
Mundury wojewódzkie (obywatelskie)  183
Mieszczanie w kontuszach  189
Dyplomacja, moda i fantazja  191

ROZDZIAŁ V TĘSKNOTA ZA PRZESZŁOŚCIĄ. UBIORY KONTUSZOWE W XIX i XX W  195

Gdy nastał nowy wiek, Rzeczypospolitej nie było na mapie Europy  195
Triumf eleganta  196
Ojczyste ubiory w dziewiętnastowiecznej garderobie  205
Renesans kontusza  221
Portret patriotów  226
Patriotki w kontuszach  227
W stylu staropolskim u fotografa  231
Na ślub tylko w kontuszu  236
W stylu staropolskim na balu  239

ZAKOŃCZENIE  242

ANEKS ILE WART BYŁ UBIÓR?  245

Kilka słów o dawnych pieniądzach od średniowiecza po XIX w  245
Dochody w dawnej Polsce  246
Koszty ubiorów i akcesoriów w świetle dawnych cenników i inwentarzy  248

SŁOWNICZEK  251

WYBRANA LITERATURA  267

INDEKS OSÓB  280

INDEKS NAZW GEOGRAFICZNYCH I ETNICZNYCH  298

SPIS ILUSTRACJI  302