Synergia metod badawczych w procesie projektowania krajobrazu wsi

Publikacja przedstawia praktyczne zastosowanie wielu metod poprzez prezentację wyników badań przeprowadzonych w jednej przykładowej wsi Strzelce Wielkie. W procesie projektowania rewaloryzacji tej wsi wykorzystano metody badawcze z wielu wspomnianych wcześniej dyscyplin, a całość studiów i badań przedprojektowych oraz proces opracowań projektowych oparto na systemie „zasób – waloryzacja – wytyczne – projekt”. W ich ramach wykorzystano współczesne oraz historyczne materiały geodezyjne, jak również inne materiały archiwalne. Opracowanie wykonano na podstawie wielopłaszczyznowych badań, przy podziale terenu projektowanego na JARK, a te z kolei na mniejsze strefy projektowe. W opracowaniu prześledzono zmiany w zagospodarowaniu przestrzennym opisywanej miejscowości od XIX wieku do stanu obecnego, poddając badaniom poszczególne elementy krajobrazu oraz związki kompozycyjne w obrębie wsi. Podstawą określenia tych zależności stała się analiza układu ruralistycznego z wyszczególnieniem najważniejszych budowli i elementów systemu zieleni.

Spis treści

1. Wprowadzenie  7
1.1. Problematyka  7
1.2. Znaczenie i aktualność podjętego tematu  10
1.3. Teza pracy  12
1.4. Cel pracy  13
1.5. Metodyka badań i konstrukcja pracy   14
1.6. Zakres opracowania   18
1.7. Stan badań dotyczących postrzegania krajobrazu obszarów wiejskich   21
2. System „zasób - waloryzacja - wytyczne - projekt"   29
2.1. System „zasób - waloryzacja - wytyczne - projekt" - metodyka sporządzania projektów w architekturze krajobrazu  29
2.2. Metody stosowane całościowo do systemu „zasób - waloryzacja - wytyczne - projekt"  38
2.2.1. Metody badań krajobrazu w różnej skali: JARK - ZWAK - WAK  38
2.2.2. Studium ochrony krajobrazu obszarów wiejskich   41
2.2.3. „Karty dziedzictwa kulturowego miejscowości"   43
2.2.4. „Metoda bawarska" uwypuklająca znaczenie konsultacji społecznych i udziału mieszkańców w całym procesie projektowym  45
3. Metody wykorzystywane przy określaniu „zasobu"   51
3.1. Metody gromadzenia i przetwarzania danych geograficznych: GIS, SIP - systemy informacji geograficznej i przestrzennej   51
3.2. Metody analizy historycznych materiałów geodezyjnych - hGIS   56
3.3. Metody geodezyjne, fotogrametryczne i teledetekcyjne   64
3.3.1. Metody badań in situ, pomiarów bezpośrednich, „klasyczna" mapa geograficzna  66
3.3.2. Metody badań oparte na technice fotogrametrii  67
3.3.3. Metody badań oparte na technice teledetekcji   70
3.3.4. Ortofotomapa, kartografia tematyczna, NMT, NMPT, naziemny skaning laserowy  73
3.4. Metody analizy krajobrazu i podziału przestrzeni w skali planistycznej   78 3.4.1. Jednostki przestrzenno-krajobrazowe   78
4 Synergia metod badawczych w procesie projektowania krajobrazu wsi
3.4.2. Modele ekologiczno-przestrzenne   79
3.4.3. Sozologia - metoda badań stopnia skażenia środowiska przyrodniczego   81
3.5. Metody analizy krajobrazu w skali urbanistycznej z wyszczególnieniem indywidualnych elementów tkanki zabudowy wiejskiej   83
3.5.1. Analiza historycznego układu ruralistycznego  84
3.5.2. Analiza zagospodarowania terenów zabudowanych i ich otoczenia   85
3.5.3. Analiza kompozycji ogrodowych, parkowych i krajobrazowych założeń historycznych  86
3.5.4. Odtworzenie historycznej zieleni komponowanej w przestrzeni publicznej. Inwentaryzacja dendrologiczna  88
3.5.5. Analiza historycznych widoków zaprojektowanych w przestrzeni publicznej   94
3.5.6. Analiza panoram   98
4. Metody waloryzacji i wartościowania krajobrazu  105
4.1. Wybrane metody waloryzacji krajobrazu   105
4.2. Metody wartościowania krajobrazu  109
4.2.1. Metoda wyznaczania optymalnego użytkowania terenu, według Tomasza Bajerowskiego   110 4.2.2. Metoda wielowartościowania Waleriana Wierzchowskiego   114
4.2.3. Wartościowanie struktur krajobrazu z wykorzystaniem Wskaźników Istotności Terenu (WIT), według Urszuli Litwin   114
5. Wykorzystanie metod i analiz do sporządzania wytycznych projektowych  119
5.1. Generalne zasady sporządzania wytycznych projektowych   119
5.2. Wytyczne projektowe związane z kierunkiem ogólnym i charakterem podejmowanych działań   121 5.3. Zasady ochrony i rewaloryzacji historycznych zespołów urbanistycznych  123
5.4. Zasady ochrony wartości przyrodniczych i struktury ekologicznej   124
5.5. Wytyczne dotyczące przyjętych rozwiązań projektowych (od głównych po szczegółowe)   126
6. Zagadnienie tożsamości kulturowej  129
7. Synergia metod różnych dziedzin nauki w procesie projektowym odnowy wsi Strzelce Wielkie   139 7.1. Charakterystyka zagospodarowania przestrzennego wsi Strzelce Wielkie   139
7.2. Podstawowe zagadnienia rewaloryzacji wsi. Zakres podjętych badań   145
7.3. Wykonanie prac projektowych według systemu „zasób - waloryzacja -wytyczne - projekt"   149
7.3.1. Wykorzystanie materiałów geodezyjnych, kartograficznych i fotograficznych w procesie projektowym   149
7.3.2. Analiza zmian krajobrazu wsi na podstawie historycznych materiałów geodezyjnych  155
7.3.3. Analiza panoram   159
7.3.4. Odtworzenie historycznych układów ruralistycznych wraz z analizą zabudowy  164
7.3.5. Odtworzenie historycznych powiązań kompozycyjnych założenia dworsko-parkowego z jego otoczeniem  174
7.3.6. Odtworzenie historycznej zieleni komponowanej w przestrzeni publicznej   181
7.3.7. Odtworzenie historycznych widoków zaprojektowanych w przestrzeni publicznej   188
7.3.8. Stopień udziału mieszkańców w procesie projektowania, zgodnie z zastosowaną „metodą bawarską"  193
7.3.9. Waloryzacja zachowanego układu przestrzennego metodą J. Bogdanowskiego, wspartą „metodą bawarską"  196
7.3.10. Wartościowanie obszaru wsi pod kątem wyznaczania optymalnego użytkowania terenu metodą Tomasza Bajerowskiego   199
7.3.11. Projekt zagospodarowania przestrzennego nabrzeży Młynówki wraz z centrum
miejscowości  202
7.3.12. Projekt zagospodarowania obszarów zabudowanych wraz z ich otoczeniem   216
7.4. Podsumowanie działań i sposobu wykorzystania metod w rewaloryzacji wsi Strzelce Wielkie   221
8. Wnioski  225
Literatura  235
Źródła i spis ilustracji  247