Kompozycje przyrody w ikonografii maryjnej na wybranych przykładach malarstwa niderlandzkiego i niemieckiego od XV do początku XVI wieku

Książka będąca owocem kilkuletnich badań oraz kwerend muzealnych, prezentuje bogactwo różnorodnych przestrzeni i kompozycji przyrody, jakie występują w ikonografii maryjnej w dziełach artystów niemieckich i niderlandzkich dojrzałego średniowiecza. Autorka zaproponowała interpretację przyrody i rozpoznanych roślin nie tylko w aspekcie ich symboliki, ale też dawnych zastosowań leczniczych.

SPIS TREŚCI

Wstęp   9

Rozdział I ROZPOZNANIE I SYMBOLIKA ROŚLIN JAKO ZAGADNIENIA BADAWCZE HISTORII SZTUKI   17
Przyroda w ujęciu historycznym, filozoficznym i antropologicznym 30
Krajobraz i przestrzeń ogrodowa w sztuce średniowiecznej —przegląd literatury   36
Ogrody maryjne — pochodzenie motywu i jego pierwowzory   49

Rozdział II SCENERIA PRZYRODNICZA W WYBRANYCH ŚREDNIOWIECZNYCH MARYJNYCH MOTYWACH IKONOGRAFICZNYCH   57
Znaczenie metaforyczne i realizm ogrodu w scenach Zwiastowania 60
Lilie — majestat i niewinność   70
Kosaćce, konwalie, róże i inne rośliny   74
Między symbolem a realnością ogrodu   79
Sceny Nawiedzenia św. Elżbiety   87
Sceny Wędrówki i Odpoczynku w drodze do Egiptu   96
Przedstawienia św. Anny Samotrzeciej i Wielkiej Św. Rodziny  110

Rozdział III PRZYRODA I PRZESTRZEŃ OGRODOWA W POZAKANONICZNEJ IKONOGRAFII MARYJNEJ  133
Ogrody rajskie — sceneria i sens ukryty ogrodu idealnego  133
Motyw Madonna dell'Umilta  133
Motyw Madonny wśród świętych niewiast (Virgo inter virgines)  155
Ogrody realne — typologia przestrzeni i rozpoznanie roślin   173
Terminologia ogrodowa w średniowieczu   173
Ława darniowa i różany żywopłot   177
Altany   189
Ogród w obrębie zabudowań   200
Ogrody kwaterowe   202
Ogrody pozamiejskie   210
Łąki kwietne   216
Krajobrazy otwarte   218
Kwiaty rozsypane i trzymane w dłoni Madonny   224

Rozdział IV ROŚLINY LECZNICZE W KOMPOZYCJACH OBRAZÓW MARYJNYCH   237
Starożytna troska o zdrowie — osiągnięcia medyczne i farmaceutyczne   242
Ziołolecznictwo w średniowieczu   252
Klasztorna praxis i pisarstwo przyrodniczo-lecznicze   252 Kształcenie medyczne   262
Divina medicina, apotheca mirifica — teksty na cześć Marii-uzdrowicielki   266
Rośliny rozpoznane na obrazach maryjnych — ich działanie lecznicze i symbolika   287

Zakończenie   333
Summary  343
Bibliografia   349
Źródła   349
Opracowania   351
Wykaz skrótów   383
Spis ilustracji   385