Ratownictwo dzwonów 1915-1921. Materiały do dziejów ludwisarstwa

Niniejsza książka, wraz z dołączoną do niej płytą DVD z opracowaniem kartoteki polskiego Ratownictwa Dzwonów ewakuowanych w głąb Rosji w latach 1915-1921, jest pierwszym szerszym opracowaniem tego zagadnienia wraz z udostępnieniem archiwalnego materiału źródłowego w postaci w pełni przeszukiwanej cyfrowej bazy.

Celem autorów było zebranie i opracowanie materiałów archiwalnych dotyczących ewakuacji dzwonów ze świątyń rzymskokatolickich i grekokatolickich z terenów zaboru rosyjskiego.

Wywózka dzwonów, jako cennego surowca w czasie prowadzenia operacji wojennych, miała charakter szeroko zakrojonych działań władz państwowych i wojskowych. Rosjanie zdołali „zabezpieczyć" co najmniej 11 000 „polskich" dzwonów. Akcja inwentaryzacji, podjęta przez koła inteligencji polskiej będącej na wychodźstwie w Moskwie, była w sytuacji nieistnienia państwowości ewenementem zarówno jeśli chodzi o rozmach jak i skrupulatne oraz metodyczne przygotowanie pracy terenowej.

Zachowane w wileńskich i moskiewskich zbiorach dokumenty to w znacznej części gotowe karty inwentarzowe poszczególnych dzwonów, zawierające nie tylko wszelkie dane historyczne dotyczące danego zabytku, jego opis, wymiary, wagę, stan zachowania, dokładne miejsce pochodzenia, ale również przerysy inskrypcji, plakiet, etc., a nierzadko rysunki i fotografie. Przechowywane w Wilnie karty inwentarzowe obejmują prawie 9. 000 obiektów, co stano-wi bezcenny materiał dla badaczy polskiego ludwisarstwa i jest istotnym elementem dziedzictwa narodowego, zwłaszcza dla utraconych terenów tzw. Kresów Wschodnich, a także terenów dawnego zaboru rosyjskiego i ziem okupowanych przez wojska rosyjskie w czasie I wojny światowej. Jest to niewątpliwie najbogatszy przebadany zespół archiwaliów na temat dzwonów na obszarze dawnej Rzeczpospolitej.

SPIS TREŚCI

Podziękowania  7
Wprowadzenie  9 Piotr Jamski, Rafał Nestorow

Polskie Ratownictwo Dzwonów ewakuowanych w głąb Rosji w latach 1915-1921  13 Piotr Jamski
Animatorzy, delegaci i współpracownicy akcji Ratownictwa Dzwonów  83 Piotr Jamski
Wykaz miejsc składowania dzwonów podczas ewakuacji  99 Piotr Jamski
Cyfrowe opracowanie kartoteki polskiego Ratownictwa Dzwonów  107 Dagny Nestorow, Andrzej Włodarek
Ludwisarze i ich dzieła odnotowani w czasie prac Ratownictwa Dzwonów  113 Piotr Jamski
Fundatorzy   169 Dagny Nestorow, Andrzej Włodarek
Inskrypcje   195 Andrzej Włodarek
Wykaz miejscowości pochodzenia dzwonów  211 Rafał Nestorow

Zakończenie   241
Wykaz skrótów  243
Bibliografia  245
Spis ilustracji  259
Karty inwentaryzacyjne dzwonów  261
Odbitki inskrypcji i ornamentów   273
Rysunki Ornamentowe   289
Zdjęcia osobne do ogólnej charakterystyki prac wydziału Opieki nad Zabytkami w Moskwie około repatriacji dzwonów naszych w Rosyi  313
Summary  333
Pemome  340
Zusammenfassung   347