MODERNIZM – SPORT – POLITYKA. Praktyki artystyczne wokół Igrzysk IX Olimpiady w Amsterdamie i Spartakiad 1928 roku

Książka traktuje o praktykach artystycznych inspirowanych sportem, które inicjowane były w latach dwudziestych XX wieku. W omawianej wyżej perspektywie „zwrotu wizualnego w historii sportu” przedstawia ich rolę wobec społeczno-kulturowych przemian na geopolitycznej mapie Europy, powstałej po I wojnie światowej.

Dzieła sztuki malarskiej traktowane są tu wraz ze sztuką fotomontażu, materiałem fotograficznym, reprodukcjami, ilustracjami oraz stroną wizualną czasopism sportowych i kulturalnych jako dokument źródłowy, a także w niektórych konkretnych przypadkach jako artystyczna projekcja danego wydarzenia sportowego. Wszystkie one współtworzyły komplementarny monolit ze źródłami pisanymi: manifestami artystów, dyskusjami na temat sportu w sztuce i kulturze, a także z tekstami krytyków sztuki, działaczy sportowych i znawców sportu. Obrazy malarskie, grafiki, fotografie, fotograficzne reprodukcje w czasopismach i fotomontaże, rozpatrywane całościowo w kategoriach „praktyk artystycznych”, często wizualizowały myśli i dążenia wyrażane w formie pisemnej. Wytwarzały własną przestrzeń znaczeniową i budowały istotną warstwę sensu wobec równoległych im społecznych, sportowych i artystycznych przeobrażeń.

Tym, co wyróżnia niniejszą książkę od innych opracowań na temat sportu w kulturze wizualnej, jest propozycja całkowicie nowego ujęcia badawczego. Z uwagi na zbyt rozległe, a przez to często powierzchowne traktowanie przez badaczy problematyki sportu w sztuce (co wciąż stanowi ważny zarzut wobec wielu przywołanych wyżej opracowań), książka koncentruje się na konkretnych wydarzeniach globalnego sportu, działaniach artystycznych i konkretnych pracach z zakresu malarstwa, rysunku, ilustracji, fotografii i fotomontażu. Książka ta jest przede wszystkim mikrohistorią jednego roku. Ogranicza się do analitycznego rozpoznania roli działań artystycznych wobec dwóch globalnych „mega-wydarzeń/wielkich imprez” sportowych 1928 roku: letnich Igrzysk IX Olimpiady w Amsterdamie i I Letniej Spartakiady w Moskwie, a także II Letniej Spartakiady w Pradze, która ostatecznie nie doszła do skutku

Spis treści

Sport w sztuce. Zarys problemów, stan badań i koncepcja książki ...7

CZĘŚĆ I

Sport i sztuka. Wokół Igrzysk IX Olimpiady w Amsterdamie (1928) ................................ 27

Sport w służbie narodu. Skok (Na płotku) i Portret Haliny Konopackiej Wacława Piotrowskiego .............................. 37

Bokser i biegaczka. Obrazy George’a Grosza i Willego Baumeistera na Olimpijskim Konkursie Sztuki w Amsterdamie (1928) ................................. 67

Sakralizacja sportu i modernistyczny nacjonalizm w malarstwie Gerarda Dottoriego ........ 93

CZĘŚĆ II

Czerwona Międzynarodówka Sportowa i I Spartakiada w Moskwie (1928) ................... 119

Sport w służbie rewolucji. Propaganda Czerwonej Międzynarodówki Sportowej w projektach radzieckich konstruktywistów ....................... 129

II Spartakiada, grupa Devětsil i konstruktywizm w Czechosłowacji do roku 1928 ............ 153

Kolektywne wcielenie „Czerwonego Człowieka”. Sport robotniczy i fotografia robotnicza na Węgrzech ..... 177

Podsumowanie ................................................................................................................. 203

Ilustracje.................................................................................. 215

Summary .......................................................................................................................... 231

Bibliografia ....................................................................................................................... 239

Wykaz skrótów ................................................................................................................. 253

Spis ilustracji .................................................................................................................... 255

Indeks .............................................................................................................................. 261