Architektura gotycka na Mazowszu

Robert M. Kunkel, wybitny historyk architektury, omawia prawie 300 murowanych obiektów architektonicznych (przede wszystkim budowle sakralne, ale też i architekturę świecką, czyli kamienice, obwarowania, budynki użyteczności publicznej, siedziby książęce, biskupie i możnowładcze) „o formalnych cechach gotyku”, wznoszone w obrębie historycznego Mazowsza od lat 30. XIII wieku. Bogato ilustrowana książka zawiera również bardzo starannie opracowany katalog.

SPIS TREŚCI:

WSTĘP 7
Dzieje prowincji w średniowieczu  7
„Architektura..." — zasięg tematyczny badań   10
„...gotycka..." — zasięg chronologiczny badań  12
„...na Mazowszu" — zasięg terytorialny badań   13
Stan badań  15 Źródła i wydawnictwa źródłowe  23
Obiekt architektury jako źródło informacji   24

ARCHITEKTURA MAZOWSZA W XIII WIEKU 26

GOTYCKIE MONUMENTALNE BUDOWLE SAKRALNE 34
Kolegiaty i fary miejskie 34 
Świątynie konwentualne mnichów i kanoników regularnych 42
Benedyktyni  42 Kanonicy regularni lateraneńscy 43
Dominikanie i franciszkanie konwentualni  44
Bernardyni  48
Augustianie   51
Karmelici  52
Budowle centralne i centralizujące   52
Koło i krzyż   52
Wieloboczne zamknięcie zachodnie   54
Kościoły parafialne   56
Architektura  56
Wieża kościelna, jej symboliczne znaczenie i funkcje — przedsionek, empora, dzwonnica   68 Kościoły dwuwieżowe  71
Kościoły z jedną wieżą zachodnią   71
Wieże boczne  73
Wieża w Szczepankowie  73
Funkcjonowanie kościoła parafialnego  79
Kościół parafialny jako miejsce pochówku — nagrobki i kaplice kolatorskie   80
Kościoły szpitalne   84
Tablice fundacyjne, znaki heraldyczne — ich miejsce i funkcja   87
Architektura gotycko—renesansowa  94

ARCHITEKTURA ŚWIECKA 99
Miasta  99
Kamienice   102
Obwarowania  107
Budynki użyteczności publicznej   110
Siedziby książęce, biskupie i możnowładcze   112

DETAL ARCHITEKTONICZNY  134
Technika budowlana — mury i fundamenty   134
Ceglany detal architektoniczny  143
Fryzy, portale i otwory okienne   143
Artykulacja ścian, skarpy, szczyty   147
Sklepienia   157
Posadzki, pokrycie dachów  162
Detal kamieniarski — portale, zworniki, tablice fundacyjne  163
Wystrój i wyposażenie wnętrz   165

PODSUMOWANIE — CZY ISTNIEJE GOTYK MAZOWIECKI?   168
Geneza „mazowieckiego gotyku", formy charakterystyczne i ich proweniencja  168 Budowniczowie   171
Architektura gotycka Mazowsza na tle Pomorza i Niżu Środkowoeuropejskiego   174

KATALOG GOTYCKICH BUDOWLI SAKRALNYCH NA MAZOWSZU  179

BIBLIOGRAFIA 367
WYKAZ ILUSTRACJI  383
INDEKS OSÓB  393