Wielkie inwestycje w kontekście zagrożeń i ochrony krajobrazu

Problematyka książki jest związana z zagrożeniami dla krajobrazu wywoływanymi realizacją i funkcjonowaniem wielkich inwestycji infrastrukturalnych i przemysłowych oraz sposobami jego ochrony i kształtowania. Książka stanowi podsumowanie badań teoretycznych oraz opracowań studialnych i eksperckich prowadzonych przez lata przez autorkę.

W części teoretycznej przeanalizowano potrzebę i możliwości właściwej ochrony i kształtowania krajobrazu we współczesnych procesach rozwojowych. Omówiono ochronę prawną krajobrazu w Polsce w kontekście przeciwdziałania jego zagrożeniom, sprecyzowano zakres merytoryczny studiów krajobrazowych koniecznych do przeprowadzania w ramach ocen oddziaływania na środowisko, podkreślono ich znaczenie. W drugiej części książki omówiono studia przypadków badań krajobrazowych dla wybranych wielkich inwestycji, w których autorka brała udział.

Wiedza i zdobyte doświadczenie umożliwiły autorce sformułowanie wniosków metodologiczno-naukowych dotyczących planowania i lokalizacji konfliktogennych inwestycji w kontekście zagrożeń i ochrony krajobrazu. Tworzą one kompleksowy i uporządkowany zestaw propozycji możliwych do wykorzystania w praktyce, niezależnie od rodzaju inwestycji i charakterystyk zagrożonego krajobrazu. W pracy podkreślono istotną rolę ocen oddziaływania na środowisko jako narzędzia ochrony krajobrazu w procesach planistyczno-projektowych.

Książka może być przydatna zarówno dla teoretyków zajmujących się ochroną krajobrazu, jak i praktyków sporządzających różnego rodzaju studia krajobrazowe, samorządowców oraz studentów kształcących się w dziedzinie ochrony środowiska, architektury i architektury krajobrazu.

Publikacja "Wielkie inwestycje w kontekście zagrożeń i ochrony krajobrazu", otrzymała dwie nagrody o znaczeniu krajowym:

• Nagrodę Ministra Inwestycji i Rozwoju za publikację w dziedzinach architektury i budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa;
• Nagrodę im. Jerzego Regulskiego za wybitne osiągnięcia w kreowaniu ładu przestrzennego zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju oraz za wzmacnianie samorządności terytorialnej w kategorii wiedzy i upowszechniania – przyznaną przez Fundację Rozwoju Demokracji Lokalnej oraz Towarzystwo Urbanistów Polskich.

Obszerne omówienie reprezentatywnej grupy przypadków nie tylko uwiarygodnia treść książki i wnioski z niej płynące, ale i stanowi o jej wartości aplikacyjnej; omówione przypadki, okoliczności jakie towarzyszyły ich realizacji, a także krytyczne przedstawienie skutków przeprowadzonych działań są swoistym poradnikiem dla zainteresowanych. Charakter książki, zgromadzona w niej wiedza teoretyczna oraz opisy doświadczeń zawodowych własnych wskazują, że swoich czytelników znajdzie ona zarówno wśród studentów, podejmujących studia na różnych kierunkach kształcących w dziedzinie ochrony środowiska, a zwłaszcza krajobrazu, jak i pracujących zawodowo w tych dziedzinach.  

prof. dr hab. inż. arch. Mieczysław Kochanowski

Autorka prezentuje zarówno szerokie ujęcie tematu od strony teoretycznej, jak i własne – płynące z doświadczenia przy realizacji podobnych prac – sugestie dotyczące zasadności wykorzystania poszczególnych metod postępowania przy pracach nad określeniem skutków krajobrazowych realizacji […] inwestycji, w tym – minimalizowaniu ich wpływu na krajobraz.

Praca bazuje na współczesnej, aktualnej literaturze przedmiotu, co pozwoliło na przedstawienie najnowszego stanu wiedzy w odniesieniu do omawianych zagadnień.

prof. dr hab. inż. arch. Piotr Lorens

Monografia jest podsumowaniem badań oraz autorskich doświadczeń studialno-projektowych, branżowych i eksperckich, dotyczących wielkich inwestycji infrastrukturalnych i przemysłowych. W kontekście wciąż istotnych w Polsce potrzeb cywilizacyjnych, w tym przemysłowych i infrastrukturalnych, ochrona krajobrazu w przypadku realizacji takich inwestycji jest bez wątpienia zagadnieniem aktualnym i istotnym.

Cennym uzupełnieniem treści jest bogaty materiał ilustracyjny, który pozwala na lepsze zrozumienie treści.

dr hab. inż. arch. Michał Stang

SPIS TREŚCI:

1. Wprowadzenie  7

2. Inwestycje infrastrukturalne i przemysłowe jako źródła potencjalnych zagrożeń krajobrazowych  9
2.1. Potrzeba rozwoju gospodarczego   9
2.2. Rodzaje i klasyfikacja inwestycji mogących szkodzić krajobrazowi   12
2.3. Przykłady wielkich inwestycji   14
2.4. Zagrożenia krajobrazu - dobra wspólnego. Ujęcie ogólne   22
2.5. Zagrożenia krajobrazu wielkimi inwestycjami - co obserwujemy?   23
2.6. Wyzwania dotyczące ochrony krajobrazu  25

3. Ochrona prawna a zagrożenia krajobrazu w Polsce   28
3.1. Krytyczna ocena prawnej ochrony krajobrazu w Polsce   28
3.2. Ochrona krajobrazu w kontekście dokumentów ogólnych   30
3.3. Ochrona krajobrazu w dokumentach planistycznych   32
3.4. Ochrona krajobrazu w ocenach środowiskowych   34
3.5. Ochrona krajobrazu w kontekście partycypacji społecznej   36
3.6. Ochrona krajobrazu w „ustawie krajobrazowej" - ocena krytyczna   42

4. Studia krajobrazowe dla wielkich inwestycji   44
4.1. Metody stosowane w OOŚ - ujęcie ogólne   44
4.2. Studia krajobrazowe - ujęcie ogólne  45
4.3. Potrzeba studiów krajobrazowych w OOŚ  46
4.4. Etapy studiów krajobrazowych w OOŚ   49
4.4.1. Ujęcie ogólne   49
4.4.2. Studia wyjściowe   50
4.4.3. Właściwa ocena ekspercka  55

5. Studium przypadków  73
5.1. Uzasadnienie wyboru i metod ocen przypadków  73
5.2. Obwodnica Augustowa (Rospuda)   77
5.2.1. Wprowadzenie - przedmiot oceny oddziaływania na krajobraz  77
5.2.2. Geneza oceny oddziaływania na krajobraz   78
5.2.3. Zastosowana metoda oceny oddziaływania na krajobraz   80
5.2.4. Szczegółowy opis oceny oddziaływania inwestycji na krajobraz  81
5.3. Elektrownia węglowa pod Pelplinem   118
5.3.1. Wprowadzenie - przedmiot oceny oddziaływania na krajobraz   118
5.3.2. Zastosowana metoda oceny oddziaływania na krajobraz   119
5.3.3. Szczegółowy opis oceny oddziaływania inwestycji na krajobraz  119
5.4. Farma wiatrowa „Malbork"   152
5.4.1. Wprowadzenie   152
5.4.2. Zastosowana metoda weryfikacji oceny oddziaływania na krajobraz   153
5.4.3. Wnioski z ekspertyzy dotyczące oceny oddziaływania inwestycji na krajobraz   155
5.5. Trasa Kwiatkowskiego w Gdyni  167
5.5.1. Historia OOŚ Trasy Kwiatkowskiego   167
5.5.2. Opis zagrożonego krajobrazu   171
5.5.3. Opis planowanej trasy pod kątem zagrożeń dla krajobrazu  171
5.5.4. Studium architektoniczno-krajobrazowe ochrony TPK  173
5.5.5. Ocena skutków krajobrazowych   173
5.5.6. Środki łagodzące   178
5.5.7. Projekt po zmianach   185
5.5.8. Niepowodzenia   191
5.5.9. Niewykorzystane szanse   193
5.5.10. Podsumowanie   194
5.6. Przeprawa mostowa pod Wyszogrodem   194
5.6.1. Historia OOŚ przeprawy mostowej pod Wyszogrodem  194
5.6.2. Opis zagrożonego krajobrazu i krajobrazu kulturowego  195
5.6.3. Opis planowanej przeprawy pod kątem zagrożeń dla krajobrazu  196
5.6.4. Ocena skutków krajobrazowych   199
5.6.5. Środki łagodzące   200
5.6.6. Studium geotechniczno-architektoniczne   201
5.6.7. Projekt po zmianach   202
5.6.8. Niepowodzenia w unikaniu skutków  205
5.6.9. Niewykorzystane szanse związane z OOŚ   206
5.6.10. Podsumowanie przypadku  208

6. Podsumowanie i wnioski   209
Literatura   213
Streszczenie  223
Summary  224