Przeciwdziałanie konfliktom wokół ochrony i kształtowania krajobrazu

UWAGA: Ostatni egzemplarz. Okładka z lekko zagiętymi rogami, plamy na bloku książki, lecz nie wchodzące na strony wewnątrz publikacji!

Projektanci są przekonani o swojej racji wynikającej z profesjonalnego przygotowania. Władze irytują bariery utrudniające realizowanie przedsięwzięć. Protestujący uważają, że ich racje są lekceważone, co pozostaje w sprzeczności z ich obywatelskimi prawami.

Głoszeniu własnych racji towarzyszy zwykle oskarżenie innych stron sporu. Profesjonaliści twierdzą, że nieprofesjonaliści nie są partnerem godnym rozmowy. Strona społeczna oskarża władzę o arogancję, opieszałość, korupcję, a projektantów o nieznajomość realiów i potrzeb przyszłych użytkowników, a także uległość wobec inwestorów, przekupność itp. Próby zrozumienia stanowiska przeciwników są rzadkością. Prawie nigdy skonfliktowanym stronom nie przychodzi do głowy, że spór prowadzony jest nie wtedy, kiedy trzeba, nie tak jak trzeba, nie ze wszystkimi, z którymi trzeba.

Niekiedy inwestycja potrzebna i ważna zostaje ostatecznie wstrzymana, a środki wydane na to zamierzenie są marnowane. Innym razem udaje się powstrzymać zamierzenie z gruntu niesłusznie. Niekiedy inwestycja jest jednak kontynuowana i wówczas, jeśli była dobra i potrzebna, to stratą było jej opóźnienie, a jeśli była zła, to przecież nie powinna nas pocieszać sama zgodność z prawem. Bywa też tak, że zasadniczo dobre przedsięwzięcie wprowadzane jest pod przymusem, co utrudnia jego ostateczną akceptację i jest kolejną zmarnowaną szansą nawiązania współpracy między władzą a społeczeństwem. Najlepsze możliwe rozwiązanie takiego sporu to wypracowanie rozwiązania odpowiadającego wszystkim stronom i wprowadzenia go w życie. Jeśli nawet udałoby się taki cel osiągnąć, co na opisanym etapie sprawy jest bardzo trudne, to i tak mamy do czynienia ze stratą czasu i środków. Jedną ze stron w tego rodzaju   konfliktach są projektanci: planiści, architekci, urbaniści, inżynierowie budowlani, architekci krajobrazu. Projektant ma zwykle do odegrania istotną merytorycznie rolę, choć w sensie decyzyjnym nie na nim, lecz na władzy publicznej spoczywa odpowiedzialność.

Książka ta została napisana przede wszystkim dla projektantów, lecz także dla przedstawicieli władzy publicznej, szczególnie dla służb planowania przestrzennego, ochrony przyrody, środowiska i zabytków. Wiedza i propozycja w niej zawarte nie były dotąd przedmiotem kształcenia profesjonalnych kadr w tych specjalnościach. W tej dziedzinie nie mamy w Polsce ani tradycji, ani nawyków, ani doświadczeń. Co gorsza często brak świadomości, że taka wiedza i takie umiejętności są potrzebne i możliwe do zdobycia. Mimo że architekci chętnie określają się jako humaniści, bardzo niewielu z nich chce się czegoś z tej dziedziny nauczyć, sądząc mylnie, że samo ogólnikowe nastawienie   i szermowanie hasłem „Potrzeby człowieka“ wystarczy. Adresem mogą być także studenci kierunków: architektury, architektury krajobrazu, i zarządzania w administracji publicznej. Dla architekta będzie to zapewne książka socjologiczna, a dla socjologa architektoniczna. W takich przypadkach rzeczywistej, a nie tylko deklarowanej interdyscyplinarności, nie da się powiedzieć, kto jest w istocie fachowcem od tematu, czy architekt czy socjolog – jeśli można tak rzec, każdemu z nich brak tej drugiej „strony medalu“. Autorka tej książki jest architektem , ale koncepcja programu dydaktycznego, która stała się podstawą tego ujęcia została wypracowana zespołowo.

Autorami jej są:

Krystyna Pawłowska – architekt, Dagmara Bieńkowska – geograf społeczny, Cezary Ulasiński – socjolog.

Niektóre fragmenty tekstu książki wyróżniono ramkami. Są to krótkie przykłady ilustrujące główny wątek rozważań.

SPIS TREŚCI :

Streszczenie rozdziałów

Chapter summaries

1. Wprowadzenie

2. Idea swojskości w architekturze

2.1. Swojska architektura to znaczy jaka?

2.2. Struktura przestrzenno-społeczna jako podstawa związków swojskości

2.3. Odrębność w architekturze

2.4. Jak realizować idee swojskości?

3. Architektura krajobrazu

3.1. Zakres i podstawowe pojęcia

3.2 W poszukiwaniu tożsamości

4. Percepcja krajobrazu

4.1 Co to jest Percepcja?

4.2. Wzrok i inne zmysły

4.3. Percepcja z punktu widzenia architektury krajobrazu

4.4. Badania percepcji krajobrazu

5. Różnorodność postaw wobec krajobrazu

5.1. Postawy wobec krajobrazu

5.2. „To jest góra“ – czyli percepcja dziecka

5.3. „Moja góra“ – czyli postawa mieszkańca

5.4. „Co mam począć z tą górą?!“ - czyli postawa właściciela gospodarza

5.5. „Najpiękniejsza góra świata“ - czyli postawa patrioty lokalnego

5.6. „Ile można wyciągnąć z tej góry“ - czyli postawa przedsiębiorcy

5.7. „Ta góra musi nas połączyć“ - czyli postawa władzy samorządowej

5.8. „Góro, Kocham cię!“ - czyli postawa miłośnika krajobrazu

5.9. „Trzeba zaliczyć tę górę“ czyli postawa turysty

5.10. „Trzeba tu założyć rezerwat“ - czyli postawa architekta krajobrazu

6. Sztuka, nauka czy góra?

6.1. Wiedza czy talent

6.2. Gra, ale nie zabawa

6.3. Gracze

6.4. Gra trudna i nie zawsze uczciwa

7. Komunikacja społeczna

7.1. Co to jest i czemu służy sztuka komunikacji?

7.2. Uczestnicy, składniki i uwarunkowania procesu komunikacji

7.3. Komunikacja perswazyjna i manipulacyjna

7.4. Techniki komunikacji

7.5. Komunikacja w grze o przestrzeń

8. Konflikty i ich rozwiązania

8.1. Złe i dobre strony konfliktu

8.2. Konflikt w gospodarce przestrzennej

8.3. Sztuka rozwiązywania konfliktów

8.4. Badanie konfliktów wokół ochrony i kształtowania krajobrazu

9. Idea partycypacji społecznej

9.1. Partycypacja nieprofesjonalistów w kształtowaniu przestrzeni

9.2. Dlaczego partycypacja?

9.3. Skala partycypacji

9.4. Wszyscy czy stakeholders?

9.5. Korzyści partycypacji

10. Przedprojektowe badania społeczne

10.1. Badania społeczne na użytek architektury

10.2. Określenie celu badań – Po co badamy?

10.3. Analiza sytuacji zasadniczej – Co badamy?

10.4. Definiowanie problemów badawczych – Czego chcemy się dowiedzieć?

10.5. Dobór próby badawczej – Kogo badamy?

11. Metody i narzędzia badań społecznych

11.1. Nie tylko ankieta

11.2. Ankiety i ich kwestionariusze

11.3. Wywiady indywidualne i grupowe

11.4. Badania internetowe

11.5. Rysunkowe metody badań

12. Społeczne źródła inspiracji projektowej

12.1. Społeczna inspiracja

12.2. Narzędzia pozyskiwania inspiracji

12.3. Burza mózgów

12.4. Przedprojektowe warsztaty partycypacyjne

13. Analiza i interpretacja wyników badań

13.1. Raport z badań

13.2. Analiza danych ilościowych

13.3. Analiza danych jakościowych

13.4. Analiza wyników rysunkowych

13.5. Raport z warsztatów

13.6. Interpretacja wyników dla celów projektowych

14. Prezentacja i wystąpienia publiczne

14.1. Retoryka dla architektów

14.2. Przygotowania

14.3. Wystąpienie – sukces czy porażka?

15. Negocjacje i mediacje

15.1. Negocjacje – pożyteczna sztuka czy nieuczciwa gra?

15.2. Negocjacje W gospodarce przestrzennej

15.3. Uwarunkowania zewnętrzne

15.4. Przygotowanie merytoryczne

15.5. Style negocjacyjne

15.6 Przebieg negocjacji

16. Debata publiczna

16.1. Telewizyjna karykatura debaty

16.2. Co to jest debata publiczna i kiedy warto ją prowadzić?

16.3. Uczestnicy debaty

16.4. Kto powinien prowadzić debatę – trudna i ważna rola moderatora

16.5. Różne formy debaty

17. Organizacje pozarządowa – „wyższa szkoła partycypacji“

17.1. Organizacje pozarządowa w społeczeństwie obywatelskim

17.2. Rola organizacji pozarządowych w „grze o krajobraz“

18. Teka przykładów

18.1. Gra o Park Dębnicki

18.2. Miejsca magiczne Warszawy – mieszkańcy wobec krajobrazu miasta

18.3. Muzeum Powstania Warszawskiego – ekspozycja zrealizowana z udziałem powstańców

18.4. Badania percepcji krajobrazu Dzielnicy VIII miasta Krakowa

18.5. Osiedle Bukowska – „blokowisko“, które mimo wszystko było swojskie

18.6. Pożytki z partycypacji w warszawie, Krakowie i Nowym Jorku

18.7. Projekt Wzgórza Zamkowego w Będzinie – wspólne dzieło mieszkańców, władz i projektantów

18.8. ZPPAUP – francuska metoda ustanawiania statutu ochronnego

18.9. National Trust – jak skutecznie chronić krajobraz

18.10. PACT-ARIM – rewitalizacja starych miasteczek we Francji

18.11. Charrette – amerykańskie warsztaty partycypacyjne w duchu Nowego Urbanizmu

19. Literatura