Nowe Katowice Forma i ideologia polskiej architektury powojennej na przykładzie Katowic 1945-1980

Praca ta jest pierwszym tak szerokim ujęciem problematyki architektury i urbanistyki śródmieścia Nowych Katowic jednego z najciekawszych zespołów architektonicznych i najszerzej zakrojonych projektów modernizacyjnych PRL-owskiej Polski.

Jej główną część poświecono prezentacji bogatego materiału nie tylko ikon architektury takich jak Spodek czy Superjednostka, ale również tych mniej znanych, a często równie interesujących Zenitu, katowickich Plant, Małpiego Gaju czy Niebieskich Bloków. W publikacji zaprezentowano również ogólne uwarunkowania powstawania urbanistyki i architektury w powojennej Polsce, sylwetki twórców i charakterystyki biur projektowych. Unikatowe archiwalne fotografie pozwalają wczuć się w klimat tamtych lat, pokazując świat, który pomału odchodzi w zapomnienie.

Książka narodziła się z potrzeby opisu zjawiska, które pomału przestaje istnieć. Codziennie przechodzimy obok obiektów, które nie są w stanie zwrócić na siebie uwagi z powodu niewłaściwych przekształceń, zaniedbania, pokrycia wielkoformatowymi reklamami, wreszcie późnomodernistycznej formy, niełatwej do zrozumienia przez przeciętnego odbiorcę. Budynki te jedynie dla znawców maja wartość artystyczną, historyczną i naukową. Powstały dzięki zaangażowaniu i pracy pokolenia żyjącego w bardzo trudnych realiach komunistycznej Polski.

SPIS TREŚCI:

Wstęp  11

ROZDZIAŁ I. Lata czterdzieste i pięćdziesiąte XX wieku -nowa doktryna i jej realizacja   15
1.1. Pierwszy konkurs na przebudowę śródmieścia (1946)   16
1.2. Socrealizm w teorii i praktyce   26

ROZDZIAŁ II. Lata sześćdziesiąte i siedemdziesiąte XX wieku -wizja i pragmatyka w śródmieściu Katowic  36

2.1. Dokonania w zakresie przebudowy i rozbudowy śródmieścia 36
2.1.1. Projekty nowego układu komunikacyjnego Katowic   45
a. Przebudowa ulicy Armii Czerwonej (ob. al. W. Korfantego) 46
b. Rondo z pasażem podziemnym   50
c. Poszerzenie ulicy F. Dzierżyńskiego (ob. ul. Chorzowska) i modernizacja ulicy A. Zawadzkiego (ob. ul. Sokolska)  60
2.1.2. Rynek   63
a. Dom handlowy „Zenit"   74
b. „Dom Prasy"  81
c. Dom handlowy „Skarbek"   86
d. Projekty przebudowy teatru   98
2.1.3. Nowy wyraz ulicy Warszawskiej   99
2.1.4. Wschodnia strona ulicy Armii Czerwonej (ob. al. W. Korfantego)   102
a. Budynek mieszkalny z „Delikatesami"   102
b. Hotel „Katowice"   112
2.1.5. Śródmieście-Zachód (na zachód od al. W. Korfantego) 116
a. „Separator"   126
b. Pawilon kwiatów   134
c. Ślizgowiec „S-20" i Biuro Wystaw Artystycznych   134
d. Przekrycie Rawy  144
e. Kompleks „Superjednostki"   145
(i) Pałac Ślubów   156
(ii) Pawilon handlowo-usługowy „Centrum"   163
(iii) Pawilon „Junior"   168
(iv) Budynek mieszkalny „24-K"   171
(v) Szkoła podstawowa   174
(vi) Przedszkole   176
(vii) „Trzpieniowiec"   178
(viii) Centralny Dom Towarowy   180
(ix) Powszechny Dom Usług - koncepcja z lat sześćdziesiątych 181
2.1.6. Ciąg dalszy śródmieścia wzdłuż ul. P. Skargi   182
a. Hotel „Orbis-Silesia"   182
b. Dom Meblowy „Domus"   188
c. „Supersam"   194
d. Dworzec autobusowy PKS  200
2.1.7. Wokół Ronda   202
a. Hala Widowiskowo-Sportowa „Spodek"   202
b. Biurowiec DOKP   231
c. Pomnik Powstańców Śląskich   239
d. Projekt Muzeum Walki i Zwycięstwa oraz Powstań Śląskich 248
2.1.8. Dworzec kolejowy   251
2.1.9. „Trade Center" - biurowce Central Handlu Zagranicznego   275
2.1.10. Ulice S. Moniuszki i Teatralna   281
a. Biurowiec Giełdy Towarowej   281
b. Szkoła Muzyczna im. M. Kartowicza   281
c. Kompleks mieszkalno-usługowy BGŻ   291
2.1.11. „Torstal"   292
2.1.12. Kampus uniwersytecki   295
2.1.13. Śródmiejskie osiedla mieszkaniowe   314
a. Osiedle „Kopalniana"/Uniwersytecka   314
b. Osiedle Roździeńskiego - „gwiazdy"   317
2.1.14. Duże inwestycje w południowej części miasta   321
a. Komenda Wojewódzka Milicji Obywatelskiej   321
b. Centrum Doskonalenia Kadr Partyjnych i Specjalistycznych - „Dezember Palast"   322
c. Wieżowce części południowej   325
2.1.15. Plomby i modernizacje   328
a. Budynek mieszkalno-usługowy przy ulicy 3 Maja 3   328
b. Dom handlowy „Pedant" przy ulicy 3 Maja 11   329
c. Pawilon Rzemiosła  331
2.1.16. Niezrealizowane obiekty i koncepcje lat siedemdziesiątych  334
a. Teatr Opery i Baletu   334
b. Centralny Ośrodek Kultury   338
c. Powszechny Dom Usług - koncepcja z lat siedemdziesiątych 341
d. Projekt nowego śródmieścia   342
2.1.17. Miasto uneonowione  352
Podsumowanie   354

2.2. Śródmiejska dzielnica mieszkaniowa „Koszutka"   355
2.2.1. Ewolucja koncepcji rozbudowy   355
2.2.2. Punktowce przy ulicy A. Zawadzkiego (ob. ul. Sokolska) 364
2.2.3. Plac Grunwaldzki   366
a. Biurowiec   366
b. Kino panoramiczne „Kosmos"   369
2.2.4. Budynek mieszkalny „Górnik I"   378
2.2.5. Główny Instytut Górnictwa   380
2.2.6. Część wschodnia osiedla   382
a. Punktowce za „Spodkiem"   382
b. „Dom Książki"   384
c. Domy mieszkalne „z nosami"   386
d. Rozbudowa osiedla w kierunku wschodnim  387
e. Żłobek   389
f. Wielobranżowy dom usług   390
2.2.7. Strona zachodnia ulicy Armii Czerwonej (ob. al. W. Korfantego)   390
a. „Galeriowiec"   391
b. Pawilon ZURiT   393
c. Kompleks usługowo-mieszkalny wzdłuż ulicy Armii Czerwonej (ob. al. W. Korfantego)   394
d. „Niebieskie bloki" z pasażem   396
e. Kompleks mieszkalny z Domem Mody „Elegancja"   401
f. Kompleks szkolny   406
2.2.8. Dzielnicowy Dom Kultury   410
2.2.9. Ośrodek sportowo-wypoczynkowy   414
Podsumowanie   419

ROZDZIAŁ III. Forma — ideologia — twórcy   423
3.1. Idee warunkujące powstawanie architektury Katowic po II wojnie światowej  423
3.2. Śląsko-zagłębiowskie środowisko architektoniczne po II wojnie światowej   432
Zakończenie   441

Aneksy
Aneks I Biura projektów zaangażowane w przebudowę śródmieścia Katowic   445
Aneks II Sylwetki twórców architektury i urbanistyki Nowych Katowic   460
Bibliografia   501
Indeks nazwisk   518

architektura modernistyczna postmodernistyczna socrealizm współczesna prl