Nekropolie Pomorza

Książka zawiera czterdzieści artykułów z konferencji naukowej, będącej częścią projektu Nekropolie Pomorza, realizowanego przez Nadbałtyckie Centrum Kultury w Gdańsku w latach 2010-2012.

Problem trwałości pamięci o tych co odeszli, pamięci o cmentarzach, należy do bardzo istotnych. Należy jednak podkreślić mocno, iż miejsca pochówków kolejnych ludów czy kolejnych pokoleń danego narodu, ulegają niemal zawsze nieuniknionej erozji. Stąd właśnie takie badania, które są przedmiotem omawianej publikacji, są szczególnie istotne dla dokumentacji stanu nekropolii dzisiejszych i dawniejszych, najczęściej znanych już tylko z pozostałej dokumentacji i nielicznych zazwyczaj śladów materialnych.

Omawiane materiały, zgodnie z tytułem, dotyczą generalnie różnych aspektów tematu Nekropolie Pomorza, ale zawierają także istotne teksty o charakterze uniwersalnym z tej tematyki, przedstawianej z różnych punktów widzenia: teologia i filozofia, w tym semantyka, antropologia, etnologia, czy też historia sztuki.

Proponowany zbiór autorstwa specjalistów różnych dyscyplin, w tym autorów o autorytecie międzynarodowym, zasługuje na pełne uznanie.

Z recenzji Profesora Stanisława Salmonowicza

SPIS TREŚCI:

Mieczysław Struk: Konferencja Nekropolie Pomorza 9
Józef Borzyszkowski: Wstęp 11
Zygmunt Bauman: Na szańcach wieczności 16

Od semantyki do antropologii cmentarza

Jean-Didier Urbain: Semantyka cmentarza. Prolegomena do semiotyki porównawczej miejsc (i nie-miejsc) zmarłych 27
Ks. Jan Perszon: Cmentarz jako „przestrzeń spotkania" 41
Stanisław Rosiek: Cmentarz i idea (nie)równości 60
Magdalena Gajewska: Cmentarz poza cmentarzem 76
Krzysztof Kowalik: Między lękiem i nadzieją. Symbolika religijna w przestrzeni funeralnej 86
Małgorzata Gnyś-Nidecka: Cmentarze w odczycie międzykulturowym 92
Katarzyna E. Kość-Ryżko: Zwyczajowe sposoby wyprawiania zmarłych w zaświaty w polskiej kulturze tradycyjnej XIX i XX wieku 106

Cmentarz w tekście zatrzymany

Jacek Woźny: Nekropolie pradziejowe Pomorza w tradycji językowej i badawczej 131
Adela Kuik-Kalinowska: Grób czy mogiła? Symbolika tanatyczna w literaturze kaszubskiej 140
Józef Borzyszkowski: Ks. Szczepan Keller (1827-1872), jego „Zbiór pieśni nabożnych..." a kaszubska „Pusta noc" dawniej i dziś 150
Krystyna Marta Laskowska: Kilka tekstów pieśni na uroczystości pogrzebowe mennonitów w drukach ulotnych z II poł. XIX w. 167

Nekropolia w metropolii

Katarzyna Rozmarynowska: Cmentarz-ogród w urbanistyce XIX i XX wieku 175
Maria Michalak: Cmentarz Centralny w Szczecinie jako przykład realizacji idei przeniesienia cmentarzy z miast i kościołów do ogrodów 207
Jakub Szczepański, Piotr Samól: Wędrówki gdańskich cmentarzy. Przemiany miejsc pochowków w metropolii od średniowiecza do czasów współczesnych 227
Edmund Kizik: Zakazy grzebania zmarłych w gdańskich kościołach i na cmentarzach przykościelnych w 1816 r. Początki zmian w kulturze funeralnej XIX wieku 245
Tomasz Rembalski: Nekropolie „gdyńskie" przed 1926 rokiem 264
Anna Kriiger: Z dziejów cmentarza Świętej Katarzyny przy Wielkiej Alei w Gdańsku w XIX wieku 299
Małgorzata Omilanowska: Kremacja w kulturze europejskiej doby nowoczesnej a gdańskie krematorium przy dawnej drodze Świętomichalskiej (ul. Traugutta) w Gdańsku 309
Jacek Bielak: Przerwana pamięć. Translokacja płyt nagrobnych w kościele NMP w Gdańsku 325
Klaudiusz Grabowski: Ekshumacje i pochówki w powojennym Gdańsku (1945-1950) 347
Anna Wancław: Problemy rewitalizacji zabytkowych cmentarzy na przykładzie Cmentarza Garnizonowego w Gdańsku. Szanse i zagrożenia 355 Zuzanna Wiśniewska, Karol Sargalski: Gdańskie cmentarze jako źródło wiedzy o społeczności lokalnej — komunikat z badań 370

Cmentarze Pomorza

Stanisław Flis: Źródła do badań nad rozmieszczeniem pomorskich cmentarzy oraz miejsc pamięci 385
Jerzy Domino: Zespół oznaczonych kamieni polnych (nagrobnych?) z lapidarium w Zelichowie Cyganku 407
Wiesława Rynkiewicz-Domino: Trzy podelbląskie cmentarze mennonickie: Władysławowo (Wikrowo), Kępniewo, Rozgart 424
Violetta Tkacz-Laskowska: Cmentarze ziemi słowińskiej 443
Mirosław Kuklik: Nekropolie rybackie Półwyspu Helskiego 456
Marian Fryda: Przewodnik po zabytkowych cmentarzach ziemi człuchowskiej 470
Andrzej Lubiński: Nekropole ziemiańskie na Powiślu 497
Anna Czapczyk: Analiza i stan cmentarzy powiatu chojnickiego 512
Bogdan Libich, Zachariasz Frącek: Zapomniane cmentarze Ziemi Lęborskiej 536
Warcisław Machura: Niemieckie pomniki żołnierskie na Pomorzu środkowym od wojen napoleońskich do II wojny światowej 553
Miłosława Borzyszkowska-Szewczyk: Odpominania na pograniczu. Cmentarze żydowskie na Kaszubach jako przestrzeń (nie)pamięci? 580
Daniel Kalinowski: Być, nie będąc. Buddyjskie „pogrzeby" na Pomorzu 597

Współczesność i cmentarze sztuką upamiętniane

Sławoj Tanaś: Znaczenie przestrzeni sepulkralnej w turystyce 609
Nicoletta Diasio: Pamięć nietrwała. Estetyzacja żałoby prywatnej w przestrzeniach publicznych 619
Lucyna Przybylska: Krzyże powypadkowe w pomorskim krajobrazie 629
Agnieszka Gębczyńska-Janowicz: Bezimienne nekropolie — udział gdańskich artystów w procesie organizowania założeń pomnikowych na terenach masowych eksterminacji z czasów II wojny światowej 637
Piotr Józefowicz: Sztuka upamiętniania, upamiętnianie sztuką 648

Streszczenia/Summaries 660
Spis ilustracji 685