Kształtowanie ulicy jako przestrzeni publicznej

Utrata pierwotnych funkcji ulicy jako nośnika życia miejskiego, więzi i interakcji społecznych dziejących się w konkretnym czasie i określonej przestrzeni jest dziś zjawiskiem coraz powszechniejszym. Ulice zamiast być środowiskiem wychowawczym i socjalizującym stają się strefą ryzyka. Są miejscami niechcianymi, w których przebywa się z konieczności. Nie jest to dobre ani dla komfortu życia mieszkańców, ani właściwe dla rozwoju miasta.

Brakuje standardów dotyczących określania oraz warunków i zakresu oceny jakości przestrzeni publicznej w ulicy, co sprawia, że nie jest ona dostatecznie chroniona przed współczesnymi zagrożeniami i może prowadzić do jej podporządkowania działaniom niezwiązanym z potrzebami społecznymi, a także do jej wyznaczania w lokalizacjach niepozwalających na osiągnięcie zamierzonych celów.

Rezultatem badań nad tymi zagrożeniami jest przedstawiona w książce autorska metoda ewaluacji ulicy pełniącej rolę przestrzeni publicznej według pięciu podstawowych kategorii: położenia, integracji, wymiany, ruchu i zdrowia. Zestaw kryteriów umożliwia ocenę różnych wariantów kształtowania ulic przy uwzględnieniu ich charakteru, rodzaju funkcji i uwarunkowań.

Na podstawie zaprezentowanej metody możliwe jest przedefiniowanie roli ulicy i transformacja jej właściwości funkcjonalnych i przestrzennych. Metamorfoza ulicy powinna przebiegać w kierunku zachęcania do przebywania, kreatywności oraz zwiększania efektywności wykorzystania przestrzeni ulicznej. Potrzebne jest nowe planowanie ulic jako miejsc przyjaznych ludziom i ożywionych miejskimi aktywnościami. Przemyślane, dobrze zaprojektowane i ukształtowane ulice powinny włączać mieszkańców w życie miasta i optymalizować kontekst urbanistyczny.

SPIS TREŚCI:

Wprowadzenie 9
Cel opracowania 10
Zagadnienia badawcze 11
Zakres badań 11
Metodologia badań 12
Stan badań 14
Badania własne 17
Wyniki badań własnych 18

1. Ulica przestrzenią publiczną 21
1.1. Zagadnienie przestrzeni publicznej 22
Ujęcie społeczne 22
Ujęcie przestrzenne 23
Ujęcie ekonomiczne 24
1.2. Relacje człowiek—środowisko 26
Determinizm środowiskowy 26
Posybilizm środowiskowy 27
Psychologia środowiskowa 28
Nowe wyzwania 29
1.3. Interpretacje 30
Pola interpretacji 31
Kierunki rozpatrywania 31
Przestrzeń publiczna i społeczna 32
Przestrzeń ogólnie dostępna 33
Przestrzeń quasi-publiczna 34
1.4. Rola przestrzeni publicznej ulicy 35

2. Właściwości ulicy 37
2.1. Ergonomia przestrzeni publicznej 38
Delimitacja 38
Krawędzie 39
Właściwości pierzei 42
2.2. Funkcjonalność 45
Przeznaczenie 45
Żywotność ulicy 47
Zbiorowy charakter użytkowania 48
2.3. Komfort 52
Dostępność 52
Komfort przestrzenny 56
Odległości 58
Kształtowanie ciągu pieszego 59
2.4. Wizerunek 61
Płaszczyzny postrzegania 61
Krajobraz 63
Tożsamość 64
Kultura miejsca 65
Poprawa wizerunku 66
2.5. Cechy przestrzeni publicznej ulicy 67

3. Położenie ulicy 69
3.1. Ulica w mieście 70
Koncepcje ulicy 70
Ulica i plac 71
Znaczenie ulic 73
Determinanty rozwoju 74
3.2. Kontekst demograficzny 75
Kurczenie się miast 76
Intensywność struktur miejskich 78
Gęstość zaludnienia 79
Zaludnianie ulicy 79
Dogęszczanie struktur 80
3.3. Lokalizacja 81
Sytuowanie przestrzeni publicznych 82
Położenie przy centrum komercyjnym 84
Położenie na węźle komunikacyjnym 85
3.4. Systematyzacja 86
Układ obszarów przestrzeni publicznej 87
Klasyfikacja 90
Problemy metodologiczne i organizacyjne 94
Typologia 95
3.5. Położenie ulicy. Zalecenia 97

4. Przestrzeń integracji 101
4.1. Integracja społeczna w obrębie ulicy 102
Wyzwania ekologiczne i społeczne 102
Miejsce rozwoju społecznego 103
Charakter ulicy 104
Ewaluacja 105
4.2. Aspekt społeczny 106
Wartości społeczne 106
Struktura społeczna i przestrzenna 107
Różnorodność kulturowa 108
Ulica jako pogranicze 109
Ulica miejscem dialogu 112
4.3. Aspekt prawny 113
Uwarunkowania prawne 113
Między prawem, polityką a praktyką 115
Polityka przestrzenna 116
4.4. Uczestnictwo 117
Miejsca wytwarzane społecznie 118
Partycypacja społeczna 119
Planowanie alternatywne 120
Prototypowanie 121
4.5. Przestrzeń integracji. Zalecenia 122

5. Przestrzeń wymiany 125
5.1. Wartościowanie 126
Interes publiczny 126
Dobra i usługi publiczne 127
Koszty społeczne i środowiskowe 128
5.2. Przejawy komercjalizacji 129
Segregacja 130
Zawłaszczanie 131
Zabudowywanie 133
Falsyfikowanie 135
5.3. Ośrodki koncentracji 137
Definiowanie koncentracji usługowych 138
Planowanie centrów handlowych 138
Rodzaje powiązań 140
5.4. Ulice handlowe 142
Uwarunkowania lokalizacji 142
Właściwości ulicy handlowej 145
Ulice jako wzorzec przebudowy centrów 147
Ulica handlowa jako przestrzeń publiczna 147
5.5. Przestrzeń wymiany. Zalecenia 148

6. Przestrzeń ruchu 151
6.1. Przestrzeń publiczna w obrębie drogi 152
Ulica jako ciąg transportowy 152
Uwarunkowania prawne 154
Regulacje miejskie 154
Standardy uliczne 155
Drogi publiczne, przestrzenie publiczne 157
6.2. Zagrożenia ruchu 161
Zagrożenia równowagi 162
Dominacja samochodu 163
Kongestia 165
6.3. Dostępność przestrzenna 166
Uciążliwości 166
Wygoda ruchu 167
Parkowanie 169
6.4. Równoważenie 171
Alternatywa dla samochodu 171
Multimodalność 173
Nowe technologie 174
6.5. Optymalizacja 176
Optymalizacja systemu transportowego 176
Nowa kultura mobilności 177
Zarządzanie transportem 178
Renegocjowanie dostępności 180
6.6. Polityka mobilności 183
Strategie i plany 183
Efektywność transportu miejskiego 184
Planowanie generatorów ruchu 186
6.7. Przestrzeń ruchu. Zalecenia 187

7. Przestrzeń zdrowia 189
7.1. Zagrożenia środowiskowe 190
Zanieczyszczenie powietrza 190
Hałas 193
7.2. Zdrowie mieszkańców 197
Kontakt z naturą 197
Tereny zieleni 199
Aktywność fizyczna 200
Dobrostan i spójność społeczna 201
7.3. Bezpieczeństwo 202
Ochrona przed wypadkami 203
Ochrona przed przestępstwami 204
Monitoring wizyjny 205
Monitoring społeczny 206
7.4. Klimat 207
Zielona i niebieska infrastruktura 208
Ulice jako konwektory ciepła 209
Ulice jako konwektory powietrza 212
7.5. Przestrzeń zdrowia. Zalecenia 216

Zakończenie 219
Ewaluacja 219
Rekomendacje 221
Podsumowanie 222
Bibliografia 223