Kazimierza Stronczyńskiego opisy i widoki zabytków w Królestwie Polskim (1844-1855) Ogólne sprawozdanie z delegacji

Kazimierza Stronczyńskiego opisy i widoki zabytków w Królestwie Polskim (1844-1855)” to monumentalne dzieło, opracowane ponad 150 lat temu, będące pierwszą w Europie inwentaryzacją zabytków, wyprzedzającą o wiele lat podobne działania w państwach zachodnioeuropejskich. Inwentaryzacja ta, przeprowadzona przez Stronczyńskiego i jego współpracowników w trudnych czasach zaboru rosyjskiego, objęła świeckie i sakralne zabytki Królestwa Polskiego – średniowieczne i nowożytne – w 410 miejscowościach.

Oryginał dzieła Stronczyńskiego, szczęśliwie zachowany w zbiorach Gabinetu Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, zawiera 5 tomów tekstu, obejmujących Ogólne sprawozdanie z delegacji oraz Opisy zabytków starożytności w poszczególnych guberniach, jak również 7 atlasów z widokami akwarelowymi. Ten obszerny tekst, liczący ok. 1200 stron, został przepisany z wcześniej sporządzonego mikrofilmu, wiernie w stosunku do oryginału, czyli z zachowaniem XIX-wiecznej ortografii i nieużywanych już znaków diakrytycznych.

Współczesne opracowanie, wymagające zaangażowania i współpracy licznego zespołu fachowców, obejmowało konfrontację opisów obiektów z ich dzisiejszym stanem zachowania w terenie, czego efektem są niezwykle cenne zdjęcia porównawcze. Ponadto oryginalne teksty uzupełniono komentarzami uwzględniającymi najnowszą literaturę naukową. Dzięki temu powstał pełny obraz poszczególnych zabytków, ukazujący ich przemiany na przestrzeni lat. Dodatkowo reprodukowane zostały rysunki i herby, występujące na marginesach Opisów starożytności.

Do pięciu tomów dzieła, dołączone są wydawnictwa albumowe, cztery Atlasy zawierające siedem tomów, stanowiące element publikacji pt. „Kazimierza Stronczyńskiego opisy i widoki zabytków w Królestwie Polskim (1844-1855)”. Oryginalne, XIX-wieczne ilustracje zestawiono ze współczesnymi fotografiami prezentowanych obiektów.

Spis treści tomu I "Ogólne sprawozdanie delegacji":

Jerzy Kowalczyk - Przygotowania do edycji inwentaryzacji Kazimierza Stronczyńskiego  /7

Część I. Źródła

Wykaz źródeł - oprac. Jerzy Kowalczyk   /19

Program i przebieg inwentaryzacji w dokumentach - oprac. Jerzy Kowalczyk  /22

Kazimierz Stronczyński - Ogólne sprawozdanie Delegacji do Opisu Zabytków Starożytności w Królestwie Polskiem   /79

Obraz ogólny różnego rodzaju starożytnych zabytków w Królestwie Polskiem   /85

Wykaz dawnych Grodzisk, czyli Horodyszczów, szańców, zamków, bram miejskich, ratuszów, pałaców, dworów i innych domów mieszkalnych w Królestwie Polskiem porządkiem ich dawności ułożony   /101

Wiadomości Zbiorowe o starożytnych budowlach i innych dawnych zabytkach w Królestwie Polskiem Porządkiem Guberni i Powiatów wedle Rocznika urzędowego ułożone  /169

Część II. Komentarze

Jerzy Kowalczyk - Kazimierz Stronczyński i jego dzieło w inwentaryzacji zabytków   /279

Wojciech Szymański - Zabytki archeologiczne w inwentaryzacji Stronczyńskiego. Uwagi ogólne   /361

Robert Kunkel - Sztuka średniowieczna w "Opisach Zabytków Starożytności w Królestwie Polskiem" Kazimierza Stronczyńskiego   /373

Bibliografia - oprac. Jerzy Kowalczyk, Robert Kunkel, Wojciech Szymański   /383

Indeks miejscowości i zabytków w Ogólnym sprawozdaniu oraz przekazów ikonograficznych w Opisach i Atlasach - oprac. Wojciech Boberski  /395

Indeks nazwisk - oprac. Wojciech Boberski   /451

Summary - Jerzy Kowalczyk, tłumacz. Magdalena Iwińska  /465

Indeks miejscowości do map rozmieszczenia zabytków - oprac. Wojciech Boberski  /477