Przez długie lata głównym przedmiotem zainteresowania badaczy kultury XVIII w. był przede wszystkim dwór królewski. Tymczasem od połowy XVIII w. w geografii kulturowej naszego kraju zaszły istotne zmiany.
W okresie baroku charakterystyczne było rozproszenie działań kulturowych podejmowanych przez ośrodki w całym kraju i związanych z indywidualnymi inicjatywami różnych osób (bądź instytucji), w oświeceniu natomiast można zaobserwować wyraźniejszą dążność do silniejszej centralizacji inicjatyw i skupienia ich wokół dworu monarchy.
Ta nowa sytuacja zaprzątała uwagę badaczy, jednak nie wszystkie zagadnienia zostały dostatecznie wyjaśnione. Autorzy publikowanego tomu rozpatrują więc nie tylko kwestię kultury materialnej XVIII–wiecznego dworu, ale nie pomijają również zagadnień związanych z ambicjami i potrzebami kulturowymi dworu i jego mieszkańców, relacjami pomiędzy ośrodkiem magnackim a dworem królewskim, czy też stosunkiem warstwy magnackiej do ogólnoeuropejskich tendencji kulturowych w omawianym okresie.
„Ten obszerny zbiór studiów jest niesłychanie ważnym wkładem w badania nad kulturą polską XVIII wieku. Przedmiotem analizy autorów stała się nie tylko szeroko rozumiana literatura, teatr, muzyka, sztuki piękne, ale także kultura materialna (sztuka ogrodów, wystrój wnętrz, stroje) czy obyczaje towarzyskie (zabawy, «fety» i inne uroczystości)".
dr hab. Anna Grześkowiak—Krwawicz
SPIS TREŚCI:
Teresa Kostkiewiczowa
Kilka zdań wstępnych 5
Stanisław Roszak
Dwór warszawski a dwory prowincji: między konfrontacją a potrzebą adaptacji 9
Jarosław Dumanowski
Magnackie splendory, szlacheckie dostatki Materialne ramy życia bogatej szlachty wielkopolskiej w XVIII wieku 19
Bernadetta M Puchalska–Dąbrowska
Polski dwór magnacki jako ośrodek kultury w relacjach podróżników angielskich z XVIII wieku 29
Krzysztof Obremski
Sapiehowie i panegiryk magnacki (Mowa księdza Benedykta Rusieckiego na pogrzebie Kazimierza Władysława Sapiehy) 41
Janusz Ryba
Dwory przyjmują gości (O kulturotwórczej funkcji królewskich odwiedzin) 57
Paweł Kaczyński
Od pijatyki do fete galante. Formy zabawy na dworach magnackich w XVIII wieku 69
Marcin Cieński, Dwór i ogród: myśli różne o sztuce ogrodniczej i literaturze w polskim oświeceniu 87
Barbara Judkowiak
Uwagi nad teatrem i teatromanią w życiu dworów magnackich czasów saskich 99
Magdalena Górska
Dwór i familia Wizerunek magnaterii w dekoracji okazjonalnej XVIII stulecia 111
Alina Aleksandrowicz
Ogród puławski jako teren inspiracji kulturowych. Z problematyki kultu drzew 137
Krystyna Stasiewicz
Aktywność kulturowa dworu księżnej Barbaryz Duninów Sanguszkowej 159
Tatiana Sapieha
Działalność drukarni Radziwiłłów w Nieświeżu 173
Janusz K Goliński
Rzeczy, którymi najgodniejszego mogę zabawić gościa… Dwór Hieronima Floriana Radziwiłła i jego rozrywki 185
Katarzyna Kolendo–Korczakowa
Działalność ekonomiczna Anny z Sanguszków Radziwiłłowej — manufaktury hafciarskie w świetle nowych znalezisk 193
Agata Roćko
Dwór Chreptowiczów na Litwie 203
Alina Żórawska–Witkowska
Muzyka na dworze Jana Klemensa Branickiego 221
Anna Oleńska
Wątki heroiczne w programie dekoracji białostockiej rezydencji Jana Klemensa Branickiego 245
Jolanta Sawicka–Jurek
„Pod wdzięcznym onej rozkazem” — o kulturotwórczej roli dworu Aleksandry Ogińskiej w Siedlcach 263
Jerzy Dygdała
Życie codzienne na dworze biskupa warmińskiego Adama Stanisława Grabowskiego w połowie XVIII wieku w świetle ksiąg wydatków 275
Samanta Popow
Meissonnierowski salon Franciszka Bielińskiego — historia rokokowej dekoracji dworu magnackiego 295
Elżbieta Z Wichrowska
Oświeceniowy dwór Ostrowskich 321
Elżbieta Wierzbicka
Działalność oświeceniowa Urszuli z Potockich Wielopolskiej w latach 1779–1806 339
Jolanta Polanowska
Architekci na dworze Stanisława Kostki Potockiego (do 1792) 357
Indeks osób 367