Socrealizm i socrealizmy. Architektura wnętrz w Polsce 1949-1956

Ta bogato ilustrowana publikacja jest pierwszą propozycją monograficznego opisu polskich wnętrz okresu realizmu socjalistycznego. Prezentuje szerokie spektrum realizacji powstałych dla budynków instytucji kultury (teatry, kina, domy kultury), obiektów o przeznaczeniu edukacyjnym, usługowym, rekreacyjnym, wreszcie – gmachów władz państwowych. To zarówno wnętrza dobrze znane dzisiejszym odbiorcom, jak i realizacje mało rozpoznawalne.

Książka składa się z dwóch części. Pierwsza szkicuje kontekst problemowy, druga jest katalogiem Z uwagi na monograficzny i przekrojowy charakter książki katalog obejmuje realizacje zarówno wyróżniające się pod względem artystycznym, jak i zupełnie typowe. Zaprezentowane zostały w układzie typologicznym (kultura, edukacja, usługi, rekreacja, administracja). 

Książka pokazuje, w jaki sposób język doktrynalny, przekładany przez twórców – nierzadko zakorzenionych w modernizmie – na języki praktyki artystycznej, wytwarzał formy zasadniczo odmienne od tych oficjalnie postulowanych. Mimo obowiązującej doktryny powstał bowiem bardzo zróżnicowany pejzaż wnętrzarski. Przedstawione realizacje dają asumpt do dalszych rekonfiguracji w badaniach pierwszej powojennej dekady, pozwalają na myślenie o socrealizmie w kategoriach nieciągłych i hybrydycznych.

SPIS TREŚCI:

WSTĘP, CZYLI PODRÓŻ DO WNĘTRZA 7

CZĘŚĆ I SOCREALIZM I SOCREALIZMY WE WNĘTRZU 19

Rozdział 1. WKRACZAJĄC W SOCREALIZM. NADZIEJA NA AWANS CYWILIZACYJNY? 21
1.1. Wielość w jedności. Od socrealizmu po socrealistyczne hybrydy 23
1.2. W kierunku sztuki wnętrza socrealistycznego w Polsce? 30
1.3. Socrealizmy 38

Rozdział 2. OLŚNIENIE I FABRYKA SNÓW? WNĘTRZA OTWARTE DLA WSZYSTKICH 47
2.1. Architektura szczęścia, czyli wnętrza kultury. Rekonstrukcje 50
2.1.1. „Poniedziałkowe" pałace? 57
2.1.2 Cztery Pałace — trzy projektowe idiomy. Socrealizm, modernizm, historyzm 63
2.1.3. Pałace „na ugorze" i w mieście 79
2.1.2. Wnętrza teatrów — pomników kultury 90
2.1.5. Fabryka snów. Kina i X Muza 105
2.1.6. Muzea 116
2.2. Reprezentacja pragmatyczna — wnętrza uczelni wyższych 119
2.3. Wnętrza usługowe — świat lepszego jutra? 137
2.3.1. Lokale gastronomiczne, czyli zmiana stylu życia i nawyków żywieniowych. Kawiarnie, restauracje, bary mleczne i stołówki 139
2.3.2. Sklepy — ekspozycja luksusu 150
2.4. Reprezentacja, odpoczynek i rekreacja. Hotele, schroniska, domy pracy twórczej 161
2.4.1. Hotele w mieście. Pałacowy przepych i robotnicza prowizorka. Apartamenty i usługi noclegowe 162
2.4.2. Regionalizm we wnętrzach turystycznych 165
2.4.3. Praca i odpoczynek — odpoczynek po pracy 171
2.4.4. Wnętrza komunikacyjne. Nowoczesność wyrażona tradycją 179

Rozdział III. WNĘTRZA PAŃSTWOWE. MODERNIZACJE I REPREZENTACJE. POTĘGA KAMIENIA. POTĘGA WIZERUNKU? 187
3.1. Potęga marmurów i wyrafinowanie detali. Luksusowe wnętrza państwotwórcze najwyższej rangi 193
3.2. Marmury i lastriko. Wnętrza biurowe między elitarnością a trywializacją form 211
3.2.1. Uniwersalizm formy 211

Zamiast zakończenia 233

CZĘŚĆ II ATLAS ARCHITEKTURY WNĘTRZ W POLSCE (1949-1956) 237

I. ARCHITEKTURA SZCZĘŚCIA, CZYLI WNĘTRZA KULTURY
Domy kultury od środka  241
Teatry — wnętrza pomników kultury  267
Kina — socrealizm popularny  279
Muzea  289

II. WNĘTRZA UCZELNI WYŻSZYCH — REPREZENTACJA PRAGMATYCZNA 291

III. WNĘTRZA USŁUGOWE — ŚWIAT LEPSZEGO JUTRA?
Warszawskie lokale usługowe 309
Nowohuckie lokale usługowe 319
Wrocławskie lokale usługowe 327
Gdańskie kawiarnie i restauracje 329
Kawiarnie i restauracje mniejszych ośrodków miejskich 331
Kawiarnie i restauracje w stylu regionalnym 335
Powszechne domy towarowe 339

IV. WNĘTRZA DLA ODPOCZYNKU I RELAKSU
Hotele i schroniska w mieście 341
Schroniska górskie 345
Domy wczasowe i domy pracy twórczej 351
Wnętrza dla rekreacji 355

V. WNĘTRZA DLA KOMUNIKACJI 357

VI. WNĘTRZA PAŃSTWOWE
Wnętrza elitarne, państwowotwórcze 361
Wnętrza biurowo-administracyjne 369
Wnętrza dla władz terenowych 387

Bibliografia 403
Wykaz skrótów 415
Indeks 417
Spis ilustracji 427